уце́рціся, утру́ся, утро́шся, утро́цца; утро́мся, утраце́ся, утру́цца; уцёрся, уце́рлася; утры́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Увабрацца пры націранні.
Мазь добра ўцерлася.
2. Выцерці сабе твар.
У. ручніком.
3. перан. Праціснуўшыся, увайсці (разм.).
У. ў гушчу натоўпу.
4. перан. Пранікнуць куды-н. пры дапамозе хітрыкаў, нядобрых прыёмаў і пад. (разм.).
У. ў калектыў.
У. ў давер’е да каго-н.
|| незак. уціра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. уціра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шэ́ры, -ая, -ае.
1. Колер, які атрымаўся ад змяшэння чорнага і белага, колер попелу.
Ш. матэрыял.
Шэрыя вочы.
Шэрае неба.
Ш. кот.
Ш. твар (бледны, з зямлістым адценнем).
2. перан. Пасрэдны, знешне і ўнутрана не цікавы.
Шэрае існаванне.
Ш. раман.
3. перан. Малакультурны, неадукаваны (разм.).
Ш. чалавек.
4. перан. Пра надвор’е: хмурны.
Шэрае надвор’е.
Шэрая раніца.
|| памянш. шэ́ранькі, -ая, -ае.
|| наз. шэ́расць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
я́сны, -ая, -ае.
1. Яркі, зіхатлівы.
Я. месяц.
2. Светлы, нічым не зацемнены.
Яснае неба.
Ясная ноч.
Сягоння ясна (прысл.).
3. перан. Нічым не засмучаны, спакойны.
Я. твар.
Я. позірк.
4. Добра бачны, выразна ўспрымальны на слых, зразумелы.
Ясныя абрысы гор.
Ясная дыкцыя.
Абстаноўка ясная.
Я. намер.
Усё было ясна (безас., у знач. вык.).
5. Лагічны, стройны, дакладны.
Я. розум.
Я. адказ.
|| наз. я́снасць, -і, ж.
Унесці я. у гэта пытанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даспадо́бы, прысл.
Падабаецца, падыходзіць, па густу. Усё тут даспадобы, Усё на лепшы густ: Сасонкі — небаскробы, Каліны нізкі куст. Матэвушаў. Твар жанчыны ўспыхнуў чырванню, відаць было, што ёй не даспадобы прыйшлося сказанае Сяргеем Іванавічам. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зары́цца, ‑рыюся, ‑рыешся, ‑рыецца; зак.
Разм. Закапацца, схавацца ў вырытым паглыбленні або ў чым‑н. сыпкім, рыхлым. Зарыцца ў снег. Зарыцца ў сена. // Схаваць (твар, галаву) у што‑н. мяккае. Зарыцца тварам у падушку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збянтэ́жаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад збянтэжыць.
2. у знач. прым. Разгублены, атарапелы. І дзівіўся замежны збянтэжаны пан: нечуваная сіла ў рабочых, сялян! Дубоўка. // Які выражае разгубленасць, атарапеласць. Збянтэжаны выгляд. Збянтэжаны твар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здрабне́лы, ‑ая, ‑ае.
Які здрабнеў; дробны, схуднелы, нязначны. Здрабнелы твар. Здрабнелая жывёла. □ Мастак адказвае за кожнае слова, за кожную коску, ён павінен помніць, што літаратура не церпіць дробных тэм, здрабнелых пачуццяў, бяздумнага апісальніцтва. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намо́ршчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., што.
Сабраць у складкі, маршчыны скуру на твары. Зазыба пацёр левай далоняй кончык шырокага носа, наморшчыў няголены твар. Чыгрынаў. Раптам вусаты дзядзька наморшчыў лоб, глянуў кудысьці за вазы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасумне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць сумным, сумнейшым. Віця пасумнеў: шкада, што не давялося нічога ўбачыць самому. Корзун. У люстэрку не адразу пазнаў сябе [Алесь]. Твар стаў бледны, нос завастрыўся, пабольшалі і пасумнелі вочы. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
размалява́цца, ‑лююся, ‑люешся, ‑люецца; зак.
Разм.
1. Неадабр. Нафарбаваць сабе твар ярка і груба; нагрыміравацца. [Матруна:] — Калі так, дык чаго ж тады размалявалася? Хочаш яшчэ каму-небудзь спадабацца? Зуб.
2. Пачаць многа маляваць; захапіцца маляваннем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)