умо́ва ж

1. Bedíngung f -, -en; Voráussetzung f -, -en (перадумова); Vórbehalt m -(e)s, -e (агаворка); Nébenbestimmung f -, -en, Kláusel f -, -n (асобая ўмова ў дагаворы);

абавязко́вая умо́ва únbedingte Voráussetzung;

ста́віць умо́вай zur Bedíngung máchen, die Bedíngung stéllen;

з умо́вай, каб … unter der Bedíngung [dem Vórbehalt], dass …;

умо́ва зада́чы матэм Áufgabenstellung f -, -en, Voráussetzungen der Áufgabe;

выко́нваць умо́вы die Bedíngungen befólgen [éinhalten*];

2. мн:

умо́вы (абставіны) Verhältnisse pl, Zústände pl;

умо́вы пра́цы Árbeitsbedingungen pl;

жыллёвыя умо́вы Wóhnverhältnisse pl;

мясцо́выя умо́вы örtliche Verhältnisse;

у цяпе́рашніх умо́вах unter den gégenwärtigen Verhältnissen [Úmständen];

у ха́тніх умо́вах únter häuslichen Verhältnissen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

затрудня́ть несов. абцяжа́рваць; (делать трудным) рабі́ць ця́жкім (цяжкава́тым); (осложнять) ускладня́ць; (мешать) перашкаджа́ць, заміна́ць; (ставить в затруднительное положение) ста́віць у ця́жкае стано́вішча; (быть, делать трудным) быць (рабі́ць) ця́жкім (цяжкава́тым); (причинять беспокойство) рабі́ць кло́пат (турбо́ты); (беспокоить) турбава́ць;

не затрудня́й де́ла не абцяжа́рвай спра́вы;

плоха́я па́мять затрудня́ет уче́ние дрэ́нная па́мяць ро́біць ця́жкім (ускладня́е) вучэ́нне;

плохи́е доро́ги затрудня́ют прое́зд дрэ́нныя даро́гі перашкаджа́юць прае́зду;

он всех затрудня́ет свои́ми про́сьбами ён усі́х турбу́е сваі́мі про́сьбамі;

э́то не должно́ вас затрудня́ть гэ́та не бу́дзе ця́жка вам;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Су́ды ’два вядры, звычайна з вадой (на каромысле)’ (ТСБМ, Др.-Падб., Нас., Гарэц., Байк. і Некр., Бяльк., Мат. Гом., Сл. ПЗБ, Варл., Шатал.), суда́ ’посуд’ (Сл. рэг. лекс.), суды́, су́дны ’пара вёдзер’ (Касп., Барад.), зборн. су́дзя ’посуд’ (Скарбы; гродз., ЖНС), ’драўляны посуд’ (гродз., Сл. ПЗБ; З нар. сл.), памянш. су́дца ’адно вядро’ (лаг., Жд. 2). Укр. суди́на ’пасудзіна’, рус. дыял. суд ’посуд’, суды́ ’два вядры’, сос́уд, пасу́да, ст.-рус. судъ, ст.-польск. sǫd ’пасудзіна’, в.-луж., н.-луж. sud ’бочка, чан’, чэш., славац. sud ’бочка’, серб.-харв. суд, славен. sọ̑d ’пасудзіна’, балг. съд, макед. сад, ст.-слав. сѫдъ ’пасудзіна’. Прасл. *sǫdъ, этымалагічна тое ж, што і суд (гл.): з прыст. *som‑ і коранем ‑d‑, які да і.-е. *dhē‑ ’ставіць, класці, садзіць’ (гл. дзеяць); параўн. літ. ìndas ’сасуд’, гл. Фасмер, 3, 794; Брукнер, 483; ESJSt, 14, 862. Шустар-Шэўц (1375), следам за Махэкам₂ (591), мяркуе, што гэта назва адносіцца да часу, калі яшчэ не ўжываўся ганчарны круг, а посуд “складвалі” або склейвалі з лазы ці гліны, што адлюстравалася ў чэш. sudy ’цотны’, славен. sod ’тс’, soda ’пара’ (літаральна ’складзены з двух’ або ’складзены ўдвая’), параўн. ст.-інд. samdha‑ ’злучаны, аб’яднаны’, гл. Сной₂, 679. Адсюль і значэнне ’пара вёдзер’ або ’вёдры на каромысле’.

Суды́ ’сюды’ (Мат. Маг.), судэ́мі ’тс’ (маст., Сл. ПЗБ). Гл. сюды.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

падста́віць, ‑стаўлю, ‑ставіш, ‑ставіць; зак., каго-што.

1. Паставіць пад што‑н. Ніна наліла вады ва ўмывальнік, тазок падставіла. Лобан. [Халуста] падышоў да скрыні, у якую праз жолаб сыпалася мука. Падставіў далонь і памацаў муку. Чарнышэвіч. // Падперці, падтрымаць чым‑н. [Максім Сцяпанавіч] падышоў да труны і, калі яе сталі падымаць, падставіў плячо. Карпаў.

2. Наблізіць, прыставіць да каго‑, чаго‑н. з якой‑н. мэтай. — Можна каля вас прысесці? — спытала [Людміла] салодкім галаском. — Проша, проша! — прамовіў Лабановіч і падставіў ёй крэсла. Колас. — Ды вы сядайце, сядайце, — падставіў бліжэй да стала два крэслы стары, — Сцяпан Ігнатавіч зараз павінен з’явіцца. Пальчэўскі. // Наблізіўшы або павярнуўшы, зрабіць даступным для каго‑, чаго‑н. Сева нехаця падставіў.. [бацьку] шчаку, хуценька ўзяў чамадан і палез з маці ў аўтобус. Карпаў. Васіль памаўчаў. Адышоў ад манумента да абрыву, зноў падставіў твар салёным пырскам. Шамякін.

3. Паставіць узамен, замяніць кім‑, чым‑н. Падставіць лічбу ў формулу. □ Наталля падышла да Рыгора, каб запрасіць на круг, той ветліва падставіў Уладыся Барэйку. Скрыган.

•••

Падставіць нагу (ножку) — а) паставіць сваю нагу так, каб аб яе спатыкнуўся другі чалавек; б) перан. зрабіць непрыемнасці пашкодзіць каму‑н. [Максім:] — Яно я і сам думаў паспрабаваць шчасця, але саступаю. Сваім нагу не падстаўлю. Асіпенка.

Падставіць (свой) лоб — прыняць на сябе нейкі ўдар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

па́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Частка тонкага ствала або галіны, ачышчаная ад парасткаў. Выразаць палку. □ Неўзабаве вёскаю, пасярод вуліцы, ішоў чалавек — у лапцях, шарачковых портках і старым суконным палітоне. На плячы, на сукаватай палцы, торбачка з хлебам. Крапіва. Двое другіх калгаснікаў насыпалі сечку ў цабэркі.., нанізвалі цабэркі на доўгую тоўстую палку і неслі каровам. Колас. // Аб такім адпаведна апрацаваным прадмеце, які ўжываецца як апора пры хадзьбе або для іншых мэт. Клопікаў апранаўся ў лепшы свой пінжак, насоўваў на галаву стары, [пазелянелы] ад старасці і часу кацялок і, абапіраючыся на такую ж старую палку-крывулю,.. важна выходзіў на вуліцу. Лынькоў. Зіна палезла на палкі, вырвалася на [лыжах] наперад. Шыцік. // звычайна мн. (па́лкі, ‑лак); перан. Пра палачныя ўдары, пабоі. Свату першая чарка і першая палка. Прыказка. // перан. Пра гвалт, прымус. Вам з нараджэння невядома Нядоля палкі і ярма. Глебка.

•••

З-пад палкі — быць вымушаным, пад прымусам (рабіць, выконваць што‑н.).

Не кіем дык палкай; ці кіем ці палкай гл. кій.

Палка з двума канцамі — пра тое, што можа скончыцца і добра і дрэнна.

Перагнуць палку гл. перагнуць.

Устаўляць (ставіць) палкі ў колы гл. устаўляць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уме́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак., звычайна з інф.

Валодаць уменнем, навыкамі рабіць што‑н. Умець танцаваць. Умець іграць на скрыпцы. □ І стралок з.. [дзеда Талаша] быў не кепскі: які ж ён быў бы паляшук, каб не ўмеў добра страляць? Колас. [Максім Астапавіч] умеў ставіць ветракі. Чорны. Абходчык я дарожны, Люблю людзей і свет І на дарозе кожны Чытаць умею след. Непачаловіч. // Быць абучаным чаму‑н., валодаць якім‑н. майстэрствам. — Кожны год я табе сеяць не буду, — сказаў [Ян]. — Гаспадар павінен умець усё. Чарнышэвіч. Людзей, якія ўмелі грамаце, можна было палічыць на пальцах. Сабаленка. // Валодаць якой‑н. здольнасцю, быць здольным да чаго‑н. [Таўлай] любіў хораша марыць, але зусім не ўмеў хваліцца. Брыль. [Уэст] умеў быць стрыманым, асцярожным і вёў усе свае справы з вялікім поспехам. Гамолка. Суседзі лічаць — умее жыць, не прападзе [Глушко] ні пры якіх пераменах. Навуменка. // Магчы зрабіць што‑н. Не толькі есці без цябе не ўмеем, Мы без цябе не ўмеем, мама, жыць. Тармола. Косы мядзяныя, косы — як змеі... Іх параўнаць ані з чым я не ўмею! А. Вольскі. Чаго не бывае ў жыцці, часам трэба ўмець і дараваць. Арабей.

•••

Не ўмець звязаць двух слоў — тое, што і не магчы звязаць двух слоў (гл. магчы).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

fakt, ~u

м. факт;

~em jest, że ... — факт, што...;

mamy na to ~y — у нас на гэта ёсць факты;

literatura ~u — дакументальная літаратура;

suche ~y — сухія (голыя) факты;

stawiać kogo przed ~em dokonanym разм. ставіць каго перад [здзейсненым] фактам;

stać się ~em — стаць фактам; здзейсніцца;

to jest fakt a nie reklama жарт. гэта сапраўды так

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

markíeren

1.

vt

1) адзна́чаць, ста́віць кляймо́, пазнача́ць, рабі́ць дэмарка́цыю (мяжы)

2) падкрэ́сліваць, вылуча́ць

die Líebenswürdigkeit zu j-m ~ — быць падкрэ́слена ла́скавым [ве́тлі- вым, прыя́зным] да каго́-н.

3) разм. удава́ць з сябе́, прыкі́двацца

den Dúmmen ~ — выдава́ць з сябе́ ду́рня

4) спарт. стры́мліваць

den Gégner ~ — стры́мліваць сапе́рніка (футбол)

2.

vi рабі́ць сто́йку (пра паляўнічага сабаку)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

mark

I [mɑ:rk]

1.

n.

1) знак -у m., ме́тка f.

2) a question mark — пыта́льнік -а m. (знак прыпы́нку)

3) адзна́ка, ацэ́нка f. (шко́льная)

4) цэль -і f.; мішэ́нь f.

to hit the mark — тра́піць у цэ́ль, папа́сьці; дасягну́ць мэ́ты

to miss the mark — прамахну́цца, не асягну́ць паста́ўленае мэ́ты

5) мяжа́, но́рма f.; узро́вень -ўню m.

above the mark — вышэ́й за но́рму

below the mark — ніжэ́й за но́рму, не на вышыні́

up to the mark —

а) на нале́жнай вышыні́

б) у до́брым ста́не, у до́брым здаро́ўі

•

- beside the mark

- of mark

2.

v.t.

1) ста́віць адзна́кі (у шко́ле)

2) рабі́ць зна́кі; пакіда́ць сьлед, пля́му, рубе́ц

3) абазнача́ць

4) адзнача́ць (-ца)

5) пака́зваць на што

6) заўважа́ць

mark my words — запо́мні мае́ сло́вы

7) запі́сваць

8) ста́віць цэ́ны (на тава́рах)

to mark down —

а) запіса́ць

б) зьні́зіць цану́ на тава́ры

to mark time —

в) Milit. адбіва́ць крок на ме́сцы

г) часо́ва адтэрміно́ўваць спра́ву

II [mɑ:rk]

n.

ма́рка f. (ко́лішняя грашо́вая адзі́нка ў Няме́ччыне, Фінля́ндыі)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

від I (род. ві́ду) м.

1. (перспектива, открывающаяся взору) вид;

в. на мо́ра — вид на мо́ре;

2. см. вы́гляд;

3. мн. (предположения) ви́ды;

ві́ды на ўраджа́й — ви́ды на урожа́й;

◊ ві́ду не пака́зваць — не пока́зывать ви́ду;

не мець ві́ду — не име́ть ви́да;

ста́віць на в. — ста́вить на вид;

быць на віду́ — быть на виду́;

ві́дам не віда́ць, слы́хам не чува́ць — погов. ви́дом не вида́ть, слы́хом не слыха́ть; не ви́дано, не слы́хано

від II (род. ві́ду) м.

1. (разновидность, тип, подразделение) вид;

в. па́ліва — вид то́плива;

в. дзе́йнасці — вид де́ятельности;

2. биол. вид;

ві́ды раслі́н — ви́ды расте́ний

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)