Каштоўныя металы дастаюцца перш за усё таму, хто рупліва капае.
Драгоценные металлы достаются прежде всего тому, кто усердно копает.
бел. Хто шукае, той знаходзіць. Шукай, дык знойдзеш. Каму ў голаў зойдзе, той і за печчу знойдзе. Хто гоніць, той здагоніць.
рус. Тот и сыщет, кто ищет. Кто бежит, тот и догоняет. Копнёшь, так и найдёшь. Кто ищет, тот всегда найдёт. Копни поглубже, найдёшь погуще. Дорогу осилит идущий.
фр. Qui cherche trouve (Кто ищет ‒ тот находит).
англ. A cat in gloves catches no mice (Кот в перчатках не словит мыши).
нем. Wer da sucht, der findet (Кто ищет, тот найдёт).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Post cenam stabis aut mille passus meabis
Пасля абеду ўстанеш альбо тысячу крокаў адмераеш.
После обеда встанешь или тысячу шагов отмеряешь.
бел. Хто пад’еўшы кладзецца, таму сала завядзецца. Хто пад’еўшы не аддыша, таго Бог за свінню запіша.
рус. После обеда немного полежи, а после ужина побольше походи/После обеда полежи, после ужина походи. После хлеба, после соли отдохнуть часок, так завернётся сала ку сок да лени мешок.
фр.
англ. After dinner sleep a while, after supper walk a mile (После обеда поспи, после ужина пройдись).
нем. Nach dem Essen sollst du stehen oder tausend Schritte gehen (После еды ты должен стоять или пройти тысячу шагов).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Рэ́йка1 ’вузкі стальны брус на чыгунцы’ (ТСБМ, Касп., Шат., Байк. і Некр.), ’вузкая тонкая дошчачка’ (ТСБМ, Бяльк., Шушк.), ’жалезная шына (у плузе) да якой прымацоўваецца лямеш і паліца’ (Бяльк.). Ад рэя1.
Рэ́йка2 ’сэрца, лёгкія, печань у жывёлы’ (Бяльк., Нас., Дабр.). Паводле Фасмера (3, 463) — няяснае. Пятлёва суадносіць гэту лексему з *rějati (sę), для якой на базе рус.дыял.ре́ять ’часта дыхаць, запыхацца’, ре́яться ’задыхацца’ выводзяць яе семантычнае адгалінаванне ’дыхаць’. Такім чынам, рэ́йка можа азначаць ’тое, чым дыхаюць; орган дыхання’ або, што больш верагодна ’тое, што мае малую вагу і таму усплывае у вадзе (супе)’ (Пятлёва, Этимология–1975, 42–44). Параўн. у Фасмера, які рус.лёгкое суадносіць з лёгкий, таму што, калі вантробы жывёл кладуць у ваду, лёгкія застаюцца на паверхні. Таксама ён прыводзіць адпаведнікі з іншых моў: англ.lights ’лёгкія некаторых жывёл’ > light ’лёгкі’, парт.leves ’лёгкія’ > leve ’лёгкі’ (Фасмер, 3, 474).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Wóche
f -, -n тддзень
in der ~ — у будзённыя дні
in díeser ~ — на гэ́тым тды́ні
vor zwei ~n — два тды́ні таму́ наза́д
2) plмед. (пасля)ро́давы перы́яд
sie kommt bald in die ~n — яна́ ху́тка наро́дзіць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
натру́дзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; зак.
Стаміцца, прыйсці ў хваравіты стан (ад працяглай або цяжкай працы, хады і пад.). Не забуду братэрскі я поціск Загрубелых прасоленых рук, Што натрудзіліся на спякоце... Будзь здароў, італьянскі наш друг!Панчанка.// Папрацаваць многа, да стомы. [Люба:] — Большай пакуты [раджаць] мусіць на свеце няма. Але ў мяне гэта было таму, што я крыху не данасіла, я натрудзілася страшэнна была.Чорны.Не да сустрэч і забаў вечарамі, калі так натрудзішся за дзень, што кожная часцінка цела патрабуе спачыну.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пані́зіцца, ‑ніжуся, ‑нізішся, ‑нізіцца; зак.
1. Стаць, зрабіцца больш нізкім, меншым па вышыні або размясціцца нізка ад паверхні чаго‑н. [Ліда:] — Расліны заняпалі тут таму, што панізіўся ўзровень вады ў глебе.Паслядовіч.// Пагоршыцца, аслабець. Паспяховасць панізілася.
2.(1і2ас.неўжыв.). Паменшыцца (пра ўзровень, ступень, сілу, інтэнсіўнасць чаго‑н.). [Вера:] — Падкормка канчаецца, трэба ж нешта рабіць. А то надоі панізяцца...Асіпенка.
3.(1і2ас.неўжыв.). Стаць цішэйшым (пра голас, гук і пад.). Голас панізіўся да шэпту.// Набыць больш нізкае гучанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паступа́льны, ‑ая, ‑ае.
Накіраваны ўперад, у будучае. Паступальнае развіццё савецкай культуры. □ У тыя дні наша партыя, намячаючы далейшыя напрамкі паступальнага развіцця савецкага грамадства, падкрэслівала, што на шляхах камуністычнага будаўніцтва нас чакае велізарнейшая работа.«Звязда».Рух паступальны — поспеху залог, Таму і забаронены стаянкі На скрыжаванні вуліц і дарог.Жычка.Увесь гэты час складаліся кнігі, пісаліся вершы, паэмы з жаданнем — праўдзіва і поўна паказаць паступальны рух нашага грамадства, ажыццяўленне задум савецкіх пакаленняў, паднятых сілай і страсцю Кастрычніка.Лужанін.
•••
Паступальны рухгл. рух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
загрэ́бці1ізаграбці́1, ‑грабу, ‑грабеш, ‑грабе; ‑грабём, ‑грабяце; пр. загроб, ‑грэбла і ‑грабла, ‑грэбла і ‑грабло; зак.
1.Зак.да заграбаць.
2.каго. Разм. Схапіць, арыштаваць; раптоўна забраць куды‑н. [Павал Няміра:] Э, паночку! На той белы білет, што вы мне выклапаталі, ніхто і глядзець не захацеў. Месяцы два таму назад мяне зноў былі загрэблі ў войска.Чорны.
загрэ́бці2ізаграбці́2, ‑грабу, ‑грабеш, ‑грабе; ‑грабём, ‑грабяце; пр. загроб, ‑грэбла і ‑грабла, ‑грэбла і ‑грабло; зак.
Пачаць грэбці, грабці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адчыні́цца, ‑чыніцца; зак.
1. Адкрыцца (пра акно, дзверы, века скрыні, куфра і пад.). Я адшчапіў кручок, піхнуў рукою форткі. Акно адчынілася, у хату дыхнула вясна.Брыль.У гэты момант адчыніліся вароты, і ў Гарадок уехала фурманка з гнядым касманогім конікам.Ракітны.
2. Тое, што і адкрыцца (у 5 знач.). [Скрылевіч:] Дзякуючы сяму-таму з дужэйшых, улез у Інстытут сельскай гаспадаркі, які тады толькі што адчыніўся.Крапіва.
3. Стаць даступным, магчымым. Свет новы адчыніўся перад Ігнасём ва ўсёй прывабнай і бліскучай прынаднасці.Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ушало́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што, без дап. і здадан.сказам.
1.Разм. Зразумець, уцяміць; скеміць. [Тамара] ўслухоўвалася ў гаворку салдат, але, мусіць, таму, што нямецкую мову разумела з пятага на дзесятае, нічога не магла ўшалопаць.Сабаленка.
2.Абл. Узяць, убіць сабе ў галаву. — Ой, ой, які ты дзіўны! — не даючы сыну скончыць, перабіла яго Тадося. — І што ты ўшалопаў сабе? Прыдатны не аддасць за ця-а-бе-э дачкі?.. Хай яшчэ падзякуюць богу, што мы цябе згодны жаніць з ёю.Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)