Гліст ’гліст’ (БРС). Слова, вядомае ў слав. мовах у двух варыянтах: *glista, *glistъ. Параўн. рус.глиста́, глист, укр.глиста́, глист, чэш.hlísta, hlíst, польск.glista, балг.глист, глиста́, серб.-харв.гли́ста, гли̑ст і г. д. У слав. мовах гэта лексема, акрамя ’гліст’, азначае таксама ’чарвяк, дажджавы чарвяк і да т. п.’ Лічыцца роднасным з прасл. лексемамі *glěvъ, *glьjь (гл. глей). Першапачатковае значэнне ’штосьці слізкае’. Агляд форм і этымалагічных версій гл. у Трубачова, Эт. сл., 6, 128–129. Гл. яшчэ Фасмер, 1, 413; Слаўскі, 1, 284–285; Бернекер, 1, 304; далей БЕР, 4, 249.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жо́ржкі ’гульня хлопчыкаў — бабкі’ (гродз., Нар. словатв., 260). Улічваючы, што жох2 — назва элемента гульні ў бабкі — звязана, відаць, з гэтым словам, але зазнала ўплыў нейкага іншага слова. Фасмер (2, 62) адзначае жорж ’прайдзісвет’ у сувязі з жох ’тс’, указваючы, што непасрэднай сувязі паміж гэтымі словамі, якую бачыў Крастоўскі (ИОРЯС, 4, 3, 1070), няма, бо жорж < франц.George. Аднак наяўнасць формы жорж у двух значэннях жох можна лічыць сведчаннем у карысць пэўнай сувязі жорж — жох, але сувязі хутчэй кантамінацыйнага характару, калі франц. імя суадносілася са старой назвай жох.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Крыж1 ’сімвал хрысціянскай рэлігіі’, ’фігура з двух брускоў, якія перасякаюцца’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Нік. Очерки, Сержп. Пр., Грыг., Касп., КЭС, лаг., Сцяшк., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах., Шат.). Ст.-бел.крижъ, крыжъ запазычанне з польск.krzyż (Булыка, Запазыч., 176).
Крыж2 ’ніжняя частка хрыбетніка з пяці пазванкоў’ (ТСБМ, Нас., Мат. Гом., Шат., Дразд., Мат. АС, Мядзв., Шн., Гарэц., Сцяшк., Бяльк., КЭС, лаг., Ян., Сл. паўн.-зах.). Укр.криж ’тс’. Запазычанні з польск.krzyż ’тс’ (зафіксавана з XVI ст.). Гл. Слаўскі, 3, 256.
Крыж3 ’бядро; клуб’ (Ян.). Да крыж2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́цвіна ’адзін з двух драцяных цяжоў, якія злучаюць галоўкі саней з пярэднімі капыламі’ (ТСБМ, Бяльк., Касп., Шат., Юрч.). Рус.дыял.и́тви́на ’прут, тонкая палачка’, пск., смал. ’папярочны брус, які злучае ўгары палазы саней’ (улічваючы геаграфічнае пашырэнне, магчыма, з беларускай), ви́тви́на ’сцябло, ліст каранеплодных раслін’, ’прут, тонкая палачка’, ’вялікая галінка’, витли́на ’бацвінне бульбы, гароху’. Польск.witwina ’парода вярбы’. Звязана з *viti, *větvь (з вакалізмам *vit‑; параўн. польск.witka, славен.vȋtva). Праабражэнскі, 1, 86; Фасмер, 1, 321. Адносна агульнай і.-е. карціны гл. ветка1. Параўн. яшчэ семантычна і фармальна блізкія віціна1, вица.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дуэ́ль
(фр. duel, ад лац. duellum = вайна)
1) паядынак з выкарыстаннем зброі паміж дзвюма асобамі па выкліку адной з іх на пэўных умовах як спосаб абароны гонару (прымяняўся ў дваранскім грамадстве);
2) перан. спаборніцтва, барацьба двух бакоў (напр. артылерыйская д., славесная д.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
інве́рсія
(лац. inversio = перастаноўка)
1) лінгв. змяненне звычайнага парадку слоў і словазлучэнняў у сказе для надання фразе пэўнай стылістычнай афарбоўкі;
2) мат. парушэнне нармальнага парадку двух элементаў у перастаноўцы;
3) метэар. павышэнне тэмпературы паветра ў атмасферы з вышынёй замест звычайнага яе паніжэння.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
тры́плекс
(лац. triplex = трайны)
1) безасколачнае шкло, якое складаецца з двух лістоў звычайнага шкла і слою пракладкі з празрыстай пластмасы паміж імі;
2) канструкцыя, састаў або працэс, якія складаюцца з трох самастойных частак, элементаў, стадый.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
between
[bɪˈtwi:n]1.
prep.
1) між, памі́ж
2) міжсо́бку, супо́льна
They own the land between them — Яны́ супо́льна ўлада́юць зямлёю
3) адно́ з двух
to choose between the two books — вы́браць адну́ зь дзьвюх кні́гаў
2.
adv.
памі́ж, пасяро́д
•
- between ourselves
- between you and me
- in between
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
kill[kɪl]v.
1. забіва́ць; рэ́заць (скаціну)
2. права́льваць (план, прапанову і да т.п.)
3. спыня́ць (боль, хваробу і да т.п.)
4. знішча́ць; загубі́ць;
Cancer kills thousands of people every year. Ад раку гінуць тысячы людзей кожны год;
Frost killed the plants. Мароз загубіў расліны.
♦
kill time марнава́ць час;
kill two birds with one stone ≅ забі́ць двух зайцо́ў адны́м стрэ́лам
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Kláppe
f -, -n
1) кла́пан
2) за́сланка, ршка
3) (адкідна́я) на́крыўка
4) фо́ртачка
5) хло́паўка
◊ zwei Flíegen mit éiner ~ schlágen* — ≅ адны́м уда́рам двух за́йцаў забі́ць
éine gróße ~ háben — мець до́ўгі язы́к, пахваля́цца
halt die ~! — груб. змо́ўкні!, загло́хні!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)