ад (ада), прыназ. з Р.

1. Указвае на зыходны пункт чаго-н.

Адысці ад агню.

Ад Мінска да Брэста.

Ад галавы да пят.

2. Указвае на крыніцу чаго-н.

Даведацца ад настаўніка.

3. Указвае на непасрэдную сувязь з чым-н., з якой-н. дзейнасцю.

Рабочы ад станка.

Людзі ад навукі.

4. Указвае на цэлае, якому належыць частка.

Крошкі ад хлеба.

Ножка ад крэсла.

5. Указвае на што-н., ад чаго пазбаўляюцца, што ліквідуецца, накіраванае супраць чаго-н.

Ачысціць ад пылу.

Схавацца ад спякоты.

Лекі ад хваробы.

6. Указвае на прычыну, падставу чаго-н.

Плакаць ад гора.

Вясёлы ад шчасця.

7. Указвае на другі прадмет, які супрацьпастаўляецца першаму.

Трэба адрозніваць дабро ад зла.

8. Ужыв. пры абазначэнні даты дакумента.

Загад ад 10 мая.

9. У выразах: год ад году, час ад часу, дзень ада дня і пад. указвае на часавую паслядоўнасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

кро́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.

1. След ад дакранання, уколу чым-н. вострым (кончыкам алоўка, іголкі і пад.); маленькая круглая плямка.

Тканіна ў кропкі.

2. Знак прыпынку (.), які аддзяляе сказы, а таксама ўжыв. пры скарочаным напісанні слоў, напрыклад: і пад., і інш.

К. з коскай (;).

Дзве кропкі, або двукроп’е (:).

Тры кропкі, або шматкроп’е (...).

3. Месца, пункт у сістэме, сетцы якіх-н. пункгаў, дзе размешчана што-н.

Гандлёвая к. (магазін, кіёск і пад.). Асвятляльная к.

4. у знач. вык. Досыць, канец (разм.).

Ідзі — і к..

○

Агнявая кропка — кулямёт, мінамёт, дот і пад., размешчаныя на агнявой пазіцыі.

◊

Біць у адну кропку — накіроўваць свае дзеянні на што-н. адно.

Кропка ў кропку (разм.) — якраз, дакладна.

Папасці ў самую кропку (разм.) — якраз так, як трэба.

Ставіць кропкі над «і» — удакладняць, высвятляць, не пакідаючы нічога недаказанага.

|| прым. кро́пкавы, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Ба́за 1 ’база’. Рус., укр. ба́за. Запазычанне з зах.-еўрап. моў (ням. Base або франц. base < лац. basis < грэч. βάσις). Фасмер, 1, 105; Шанскі, 1, Б, 9 (апошні не ўлічвае магчымасць запазычання рус. мовай гэтага слова ў розныя часы). Параўн. таксама Кохман, Kontakty, 36, які прымае польскае пасрэдніцтва пры запазычанні ўсх.-слав. мовамі, і Гютль–Ворт, For. Words, 51.

Ба́за 2 ’зборачны пункт для жывёлы і г. д.’ (Яшкін), ’калгаснае памяшканне для збожжа; калгасны двор’ (Лысенка, ССП). Можна думаць, што падабенства з ба́за 1 (гл.) толькі выпадковае. Зыходзячы з семантыкі слова, можна прыцягваць для параўнання бел. баз ’жывёлагадоўчая калгасная ферма’ (Яшкін), рус. дыял. баз, базо́к ’загарадзь, скацінны двор; месца, дзе робяцца кізякі; двор’, укр. баз загарадзь для жывёлы’, база ’хлеў’, якія, відавочна, запазычаны з цюрк. моў (каз.-тат., караім. baz яма, склеп’ > калм. bas ’скацінцы двор’). Гл. Фасмер, 1, 105. Параўн. таксама Булатаў, I, 225. Агляд іншых версій гл. Фасмер, там жа. Трубачоў (Этимология 1965, 41) не пераканаўча выводзіць гэтыя словы з гіпатэтычнага іранскага *baza.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́барчы Wahl ;

вы́барчая сістэ́ма Wáhlsystem n -s, -e;

вы́барчая кампа́нія Wáhlkampf m -(e)s, -kämpfe, Wáhlkampagne [-njə] f -, -n;

вы́барчае пра́ва Wáhlrecht n -es, -e;

вы́барчая акру́га Wáhlkreis m -es, -e;

вы́барчы ўча́стак Wáhlbezirk m -es, -e;

вы́барчы пункт Wáhllokal n -s, -e;

вы́барчая камі́сія Wáhlausschuss -es, -schüsse;

2. фіз selektív, trénnscharf

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

ace

[eɪs]

1.

n.

1) во́чка n. (у гульні́)

2) туз -за́ m. (ка́рта)

3) неадбі́ўная пада́ча (у тэ́нісе)

4) ас -а m., ма́йстар -ра m. (асабл. лётчык)

5) Figur. кры́ха f.

not an ace — ані́ кры́хі

within an ace — на валасо́к ад, ледзь не

2.

v.t.

зарабі́ць пункт у гульні́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

particular

[pərˈtɪkjələr]

1.

adj.

1) асо́бны; спэцыфі́чны

That particular chair is already sold — Якра́з то́е крэ́сла ўжо́ прада́дзенае

2) асаблі́вы, незвыча́йны, спэцыфі́чны

a particular friend — асаблі́вы, ве́льмі блі́зкі ся́бра

3) перабо́рлівы (у е́жы); патрабава́льны, дакла́дны

4) падрабя́зны, грунто́ўны

a particular account — падрабя́зная справазда́ча

2.

n.

дэта́ль f., пункт -у m.

•

- in particular

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

фармірава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., каго-што.

1. Выпрацоўваць у каго‑н. адпаведныя рысы характару, светапогляд і пад. Фарміраваць характар. □ Час фарміруе людзей, але, хочаш ці не хочаш, людзі адказваюць за час. Карпаў. Не прафесія, якая б рамантычная яна ні была, фарміруе паэтычны талент. «Полымя».

2. Арганізоўваць, ствараць (калектыў, установу і пад.). Фарміраваць у рад. Фарміраваць кабінет. // Арганізоўваць вайсковае падраздзяленне, камплектуючы людзьмі і матэрыяльнай часткай. У кашарах узнік адпраўны пункт. Тут выдавалі зброю, фарміравалі атрады, прызначаліся камандзіры. Мікуліч. [Уладзік Каржакевіч:] — Паны конніцу фарміруюць, добра плацяць. Крапіва.

3. Састаўляць (поезд), счэпліваючы ў адпаведным парадку вагоны. Варта было паглядзець на .. [Віталя] ў тыя хвіліны, калі ён фарміраваў ці расфарміроўваў таварныя саставы, што бесперапынна прыбывалі на вузел. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вёска Населены пункт у сельскай мясцовасці, сялянская аселасць (БРС). Тое ж в'ёска (Ст.-дар.), вёзка (Ветк., Віц., Дубр., Маг.), веска (Дзіс. Дабр. ч. IV, 219). Параўн.: вёску Березовку (1708) Слаўг. (Лісты Пятра I, т. 8, вып. 2, 1951, 731, 732).

□ в. Вёска Люб.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

bekéhren

1.

vt (zu D) павярну́ць, схілі́ць (напр., у іншую веру)

2.

(sich)

(zu D) прыня́ць (новую веру); памяня́ць ду́мку

er bekéhrte sich zu méiner Áuffassung — ён стаў на мой пункт по́гляду

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

перало́м м

1. Bruch m -(e)s, Brüche;

перало́м нагі́ Béinbruch m;

перало́м рабра́ Ríppenfraktur f -, -en;

2. (рэзкая перамена) Úmschlag m -(e)s, -schläge, Wénde f -, -n, Wéndung f -, -en; Úmschwung f -, -schwünge; Kríse f -, -n, Krísis f -, -sen (хваробы); Wéndepunkt m -(e)s, -e (паваротны пункт);

карэ́нны перало́м grúndlegende Wéndung

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)