каска́д
(фр. cascade, ад іт. cascata)
1) вадаспад, які падае ўступамі;
2) перан. імклівая плынь чаго-н. (напр. к. слоў);
3) цыркавы прыём, які імітуе падзенне з каня, турніка, веласіпеда і інш.;
4) хуткі танец, які суправаджаецца спевамі, у аперэце.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Архіра́сты. Слова зафіксавана ў песні (Вілен. губ.) Карскім, РФВ, XXI, 259: «Адзин на булану, други на каштану, трэйци на мышитым, сам архирасты». Верагодна, лакальнае, а магчыма, і эпізадычнае запазычанне з літ. arklaraištis ’прывязаны да каня вяроўкай’. Гл. Супрун, Балтийские яз., 40–42.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мы́шкі ’хвароба ў каня’ (смарг., ігн., Сл. ПЗБ), ’запаленне залоз’ (лепел., КЭС), мышкі хапілі ’хвароба статку, колікі’ (КЭС, лаг.). Укр. мишка ’міжвольнае паторгванне мышцы’, рус. мышка ’пухліна, запаленне падсківічнай залозы’, ’пухліна ў пахах жывёл’, калуж. ’колікі’. Бел.-рус. ізалекса. Да мышка ’мышца’ошш (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Натальмаху́ ’няёмка, нязручна’: Ехаў натальмаху (Сцяшк. Сл.), трымаць натальмаху ’не датыкаючыся (да чаго-небудзь)’ (Сцяц.). Няясна, магчыма да тыльма ’бабка ў каня’, на тальмах (ехаць) ’ледзь трымаючыся (ехаць)’, параўн. (ехаць) на запятках ’прычапіўшыся ззаду (ехаць)’; або да польск. дыял. tylma ’ледзве, амаль’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прысця́жка ’ворчык, прыпрэжка’ (Нас.; міёр., Жыв. НС), прысцяжня́к ’прыпрэжаны конь’ (Мат. Гом.), прісьціжнэ́й ’прыпрэжаны (пра каня)’ (Мат. Маг.). Арэал слова, пагранічны з рускай і ўкраінскай тэрыторыяй, сведчыць пра пранікненне з рус. пристя́жка ці ўкр. пристя́жка ’прыпрэжка’, якія ад пристегнуть (гл. Фасмер, 3, 366).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
stale
I [steɪl]
1.
adj.
1) чэ́рствы
stale bread — чэ́рствы хлеб
2) нясьве́жы, які́ вы́тхнуўся (напр. пі́ва)
3) Figur. стары́, састарэ́лы, плы́ткі
a stale joke — стары́ жарт; анэкдо́т з барадо́ю
2.
v.i.
1) чарсьцьве́ць
2) вытыха́цца
II [steɪl]
1.
n.
мача́ f. (каня́, бы́дла)
2.
v.i.
мачы́цца (пра каня́, бы́дла)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
загры́вак м
1. (у каня) Wíderrist m -(e)s, -e;
2. разм Geníck n -(e)s, -e, Nácken m -s, -;
◊ атрыма́ць па загры́ўку eins aufs Dach bekómmen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ссадзі́ць (каго-н) j-n veránlassen áuszusteigen, j-n áussteigen lássen*; j-n herúnternehmen* j-m ábsteigen hélfen* (дапамагчы выйсці); j-m vom Pférde hélfen* (з каня)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Во́рчык 1 ’барак, пры дапамозе якога запрагаюць каня ў плуг; брусок з жалезным крукам на сярэдзіне, за які зачэпліваюцца пастронкі’ (БРС, КТС, Нас., Касп., Гарэц., Бяльк., Др.-Падб., Мядзв., Сцяшк.). Рус. о́рчик ’перакладзіна, барак для пастронкаў вупражы каня’, укр. во́рчык, польск. orczyk ’тс’. Запазычана з с.-в.-ням. ortschit, н.-в.-ням. Ortscheit ’тс’ праз польск. мову (Міклашыч, 225; Мацэнаўэр, 265; Більфельдт, 29). С.-в.-ням. слова ўтворана з ort ’вастрыё, канец’ і schit ’палена’ (Фасмер, 3, 155). Праабражэнскі (1, 659) дапускае магчымасць зваротнага ўздзеяння польск. orczyk на ням. і набліжае орчик да арчак (гл.), о́рчак ’лука, драўляны каркас сядла’, што менш верагодна.
Во́рчык 2 ’прыпрэжаны конь’ (Мат. Гом.). Гл. варчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́рсці, перець ’грудзі ў каня’ (в.-дзв., Шатал.; ТС; ганц., беласт., Сл. ПЗБ; слон., арш., КЭС; Бяльк.; Янк. 2; Некр.; мазыр., З нар. сл.). Генетычна узыходзіць да персі. Мяркуецца (Махэк₂, 486), што слова магло абазначаць ’рэбры’, параўн. ст.-інд. parśu‑, ст.-інд. pr̥šṭí‑ (ж. р.) ’рабро’, але ў прасл. мове *pьrstь стала абазначаць ’грудзі ў каня’. Рэшткі ‑t‑ можна бачыць у чэш. prsotiny, prsosiny ’нагруднік’ (< *prstiny) і ў ням. Brust ’грудзі’. Раней Махэк (Recherches, 60) звязваў і.-е. *perкʼ‑ з *perst‑ > слав. pьrstъ ’палец’, прыводзячы ў пацвярджэнне той факт, што ў некаторых народаў (напр., у казахаў) нованароджанаму спачатку давалі смактаць палец, а не грудзі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)