either1 [ˈaɪðə, ˈi:ðə] adj., pron.
1. ко́жны, любы́ з двух/люба́я з дзвюх; або́два, абе́дзве;
There were trees on either side of the street. Па абодва бакі вуліцы раслі дрэвы.
2. (у адм. ск.) ні той, ні другі́;
I’ve lived in New York and Chicago but I don’t like either city very much. Я жыў у Нью-Ёрку і Чыкага, але мне не падабаецца ніводзін з іх.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
карда́н
[іт. cardano, ад G. Cardano = прозвішча іт. матэматыка (1501—1576)]
1) прыстасаванне для захавання нязменным становішча якога-н. падвешанага цела пры хістанні апор;
2) механізм, які забяспечвае павароты двух валоў пад зменным вуглом (у аўтамабілях, трактарах і інш.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
го́лос в разн. знач. го́лас, -су м.;
вдали́ послы́шался го́лос удалечыні́ пачу́ўся го́лас;
высо́кий го́лос высо́кі го́лас;
рома́нс для двух голосо́в рама́нс для двух галасо́ў;
го́лос кри́тики го́лас кры́тыкі;
пра́во го́лоса пра́ва го́ласу;
реша́ющий го́лос раша́ючы го́лас;
◊
подня́ть го́лос в защи́ту узня́ць го́лас у абаро́ну;
го́лос в го́лос го́лас у го́лас;
пода́ть го́лос пада́ць го́лас;
во весь го́лос на ўвесь го́лас;
в оди́н го́лос у адзін го́лас;
повыша́ть го́лос (на кого) павыша́ць го́лас (на каго);
не свои́м го́лосом (крича́ть) не сваі́м го́ласам (крыча́ць);
с чужо́го го́лоса з чужо́га го́ласу.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
связа́ть сов.
1. прям., перен. звяза́ць, мног. пазвя́зваць;
связа́ть концы́ верёвки звяза́ць (пазвя́зваць) канцы́ вяро́ўкі;
связа́ть кого́-л. обеща́нием звяза́ць каго́-не́будзь абяца́ннем;
связа́ть одно́ явле́ние с други́м звяза́ць адну́ з’я́ву з друго́й;
связа́ть стропи́ла плотн. звяза́ць кро́квы;
2. (изготовить вязкой) звяза́ць, мног. пазвя́зваць, зрабі́ць, мног. парабі́ць;
связа́ть чуло́к звяза́ць (зрабі́ць) панчо́ху;
◊
связа́ть (кого-л.) по рука́м и нога́м звяза́ць (каго-небудзь) па рука́х і нага́х;
связа́ть себе́ ру́ки звяза́ць сабе́ ру́кі;
он двух слов не мо́жет связа́ть ён двух слоў не мо́жа звяза́ць;
связа́ть концы́ с конца́ми звяза́ць канцы́ з канца́мі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гняздо́, -а́, мн. гнёзды і (з ліч. 2, 3, 4) гнязды́, гнёзд і гнёздаў, н.
1. У птушак, насякомых і паўзуноў: месца для жылля звычайна на перыяд кладкі яек і вывядзення дзіцянят.
Ластаўчына г.
Асінае г. (таксама перан.: пра прытулак злачынных людзей).
2. Паглыбленне, куды што-н. устаўляецца (спец.).
3. Група маладых раслін, грыбоў і пад., якія растуць разам.
Грузды і лісіцы раслі гнёздамі.
4. Укрытае месца для чаго-н.
Кулямётнае г.
5. Месца высеву двух або некалькіх зярнят, а таксама ўсходы гэтых зярнят (спец.).
6. Група аднакарэнных вытворных слоў, размешчаных пры загалоўным слове ў слоўніку.
|| памянш. гняздзе́чка, -а, мн. -і, -чак, н. (да 1 знач.).
|| прым. гнездавы́, -а́я, -о́е (да 1, 2, 5 і 6 знач.).
Гнездавая пасадка лесу.
Гнездавое размяшчэнне слоў у слоўніку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адсю́ль нареч., в разн. знач. отсю́да;
а. недалёка да го́рада — отсю́да недалеко́ до го́рода;
а. зрабі́це вы́вад — отсю́да сде́лайте вы́вод;
◊ ні а. ні адту́ль — отку́да ни возьми́сь;
а.-адту́ль — отовсю́ду понемно́гу;
а. дасю́ль — от сих до сих;
а. го́рача, адту́ль бо́ляча — погов. ме́жду двух огне́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
за́яц, зайца, м.
1. Невялікі звярок атрада грызуноў, з доўгімі заднімі нагамі, доўгімі вушамі і кароткім хвастом. Заяц-бяляк. Заяц-русак. □ Па густым зарасніку, як вецер, праімчаўся спуджаны некім касавокі заяц. Якімовіч. // Футра гэтага звярка. // Мяса зайца як ежа; заячына.
2. Разм. Пра безбілетнага пасажыра. З запіскаю ад Баўдзея пайшоў Лабановіч на Новы Свет.. шукаць таго спрытнага обер-кандуктара, што жыў на грошы ад правозу безбілетных пасажыраў, або «зайцаў», як іх там называлі. Колас.
•••
Забіць двух зайцаў гл. забіць.
Пагнацца за двума зайцамі гл. пагнацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кле́шчы, ‑аў; адз. няма.
1. Металічны інструмент у выглядзе шчыпцоў для заходу і трымання гарачага металу. Кавальскія клешчы.
2. Драўляная частка хамута, якая складаецца з дзвюх кляшчын. Запрагаў сам гаспадар. Залуцкі ажно залюбаваўся, як Хрупак спрытна закладаў у гужы дугу і пасля адным махам зацягнуў супоню, упёршыся каленам у клешчы. Чыгрынаў.
3. У ваеннай справе — акружэнне ворага з двух бакоў. Раздзяліў [Сцяпан] атрад на дзве групы — адну паслаў налева ў абход Глушца, а сам з групай пайшоў направа, каб такім абходным манеўрам мястэчка ўзяць у клешчы. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакрыжава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад перакрыжаваць.
2. у знач. прым. Размешчаны крыж-накрыж. Старая кузня здавалася скалечанай пачварай. На фіялетавым небе выразна відаць былі перакрыжаваныя пахілыя кроквы. Асіпенка.
3. у знач. прым. Які праводзіцца ў двух перасякальных напрамках (пра сяўбу, пасевы, апрацоўку пасеваў). Пасеяць перакрыжаваным спосабам.
4. у знач. прым. Спец. Накіраваны на адну і тую ж цэль з некалькіх бакоў. Перакрыжаваны агонь.
5. Які праводзіцца адначасова некалькімі асобамі (пра допыт, размову і пад.). Перакрыжаваны допыт.
•••
Перакрыжаванае апыленне гл. апыленне.
Перакрыжаваная рыфма гл. рыфма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прарэ́зацца, ‑рэжацца; зак.
1. З’явіцца на паверхні чаго‑н., пачаць расці (пра зубы, рогі). Зубы прарэзаліся. Рогі прарэзаліся.
2. Разм. Пранікнуць, прабіцца праз што‑н. Бледны, плямісты месяц, што хвіліну назад быў прарэзаўся ў небе, зноў схаваўся — нырнуў, як у падушку, у хмару. Сачанка.
3. Абазначыцца, вылучыцца рэзкімі лініямі (пра маршчыны). На шырокім упартым ілбе Кліма прарэзаліся глыбокія зморшчыны. Шахавец.
4. Разм. Прагуляць у што‑н. з азартам да якога‑н. часу. [Сашка і Вэня] паклікалі добрых двух суседзяў і прарэзаліся да самага світання ў прэферанс. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)