Verbum

у¹, прыназ.

I. з В і М.

1. Ужыв. пры абазначэнні месца, напрамку куды-н. ці знаходжання дзе-н. каго-, чаго-н.

Пакласці рэчы ў куфар.

Адзенне вісіць у шафе.

Падаць заяву ў інстытут.

2. Ужыв. пры абазначэнні з’яў, якія ўяўляюць сабой галіну дзейнасці, стан чаго-н.

Збірацца ў паход.

Быў у паходзе.

Паглыбіцца ў роздум.

3. Ужыв. для ўказання на выгляд, форму чаго-н.

Расцерці ў парашок.

Лякарства ў парашках.

Цукар у кавалках.

Пальцы ў чарніле.

4. Ужыв. пры ўказанні на знешні выгляд каго-, чаго-н., на абалонку, на адзенне.

Купацца ў плаўках.

Загарнуць у абрус.

Цукеркі ў абгортцы.

Апрануцца ў новае паліто.

5. Ужыв. для ўказання колькасці якіх-н. адзінак, з якіх што-н. складаецца.

Даўжынёй у тры метры.

П’еса ў трох дзеях.

6. Ужыв. пры абазначэнні моманту ці тэрміну.

У ноч з пятніцы на суботу.

У наступным годзе.

7. Ужыв. пры абазначэнні прадметаў, з’яў, у адносінах да якіх што-н. адбываецца, назіраецца.

Недахопы ў рабоце.

Розніца ў гадах.

II. з В.

1. Ужыв. пры абазначэнні суадносін лікаў.

У два разы больш.

2. Дзеля, для, у якасці чаго-н.

Не ў крыўду кажучы.

Сказаць у насмешку.

3. Ужыв. пры абазначэнні поўнага падабенства, тоеснасці з кім-н.

Уся ў бацьку.

III. з М. Ужыв. пры абазначэнні адлегласці ад чаго-н.

У трох кіламетрах ад горада працякае рэчка.

IV. з Р.

1. Ужыв. пры ўказанні на асоб, у асяроддзі якіх або ў межах дзейнасці, валодання, разумення якіх ці ў межах прыналежнасці якім што-н. адбываецца, маецца.

Шыць кажух у краўца.

Гасціць у родных.

Як у вас холадна!

У яго спрыт у рабоце.

Глядзі ў мяне! (выраз пагрозы; разм.).

2. Указвае на крыніцу атрымання, паходжання чаго-н.

Даведацца ў знаёмага.

Купіць карову ў суседа.

дасту́кацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.

1. Стукаючы, дабіцца адказу.

Ледзь дастукаўся ў хату.

2. чаго. Старанна дамагаючыся, дабіцца свайго (разм.).

Д. кватэры.

3. Наклікаць на сябе непрыемнасці адмоўнымі паводзінамі (разм.).

Дастукаўся, што аштрафавалі.

дзявя́ты, -ая, -ае.

1. гл. дзевяць.

Стрэлка падбіралася да дзявятай гадзіны.

2. Які атрымліваецца пры дзяленні на дзевяць.

Дзявятая частка.

3. у знач. наз. дзявя́тая, -ай, ж. Дзявятая частка чаго-н.

Адна дзявятая.

наля́паць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак. (разм.).

1. што. Зрабіць што-н. наспех, няўмела, абы-як.

Н. карціну.

2. чаго, чым і без дап. Напэцкаць, нарабіць плям на чым-н.

Н. на абрус.

напярэ́дадні, прысл. і прыназ.

1. прысл. Непасрэдна перад якім-н. днём, перад якой-н. падзеяй.

Н. выпаў першы снег.

2. чаго, прыназ. з Р. Перад чым-н.

Сустрэцца н.

Новага года.

Н. выбараў.

насто́йлівы, -ая, -ае.

1. Рашучы ў дасягненні чаго-н.

Н. вучань.

2. Які выражае рашучасць або ажыццяўляецца з рашучасцю, упартасцю.

Н. стук.

Настойлівыя пошукі.

Настойліва (прысл.) стаяць на сваім.

|| наз. насто́йлівасць, -і, ж.

натапта́ць, -тапчу́, -то́пчаш, -то́пча; -тапчы́; -тапта́ны; зак.

1. Набрудзіць мокрымі нагамі; наслядзіць.

Н. на падлозе.

2. што і чаго. Уціскаючы, шчыльна злажыць, улажыць што-н.

Н. мяшок травы.

|| незак. нато́птваць, -аю, -аеш, -ае.

нязда́ра, -ы, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -ы, Т -ай (-аю), ж., мн. -ы, -а́р (разм.).

Бездар, пазбаўлены здольнасцей да чаго-н.; няўмека.

Пра сапраўднага майстра ніхто не скажа — н.

няўме́ка, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -ме́цы, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -ме́к (разм.).

Няўмелы, няздатны да чаго-н. чалавек.

І н. спячэ, як з засека цячэ (прыказка).

пабая́цца, -баю́ся, -баі́шся, -баі́цца; -баі́мся, -баіце́ся, -бая́цца; -бо́йся; зак., каго-чаго, з інф. і з дадан. сказам.

Не адважыцца зрабіць што-н.

П. завірухі.

Пабаялася ісці адна.

Я пабаяўся, што мяне там заўважаць.