штора́з, прысл.
Кожны раз. Колькі светлых пачуццяў падымаецца ў душы, калі чытаеш.. творы [Чорнага], штораз адкрываючы ў іх усё новыя скарбы. Вітка. [Міколка] ласкава гладзіў шурпатыя шчокі ў маршчынах і, штораз цалуючы, гаварыў, гаварыў: — Які ж ты, дзед, слаўны чалавек... Лынькоў. // З кожным разам, раз ад разу. — Ты толькі, Міхась, не накідайся адразу на яду, — асцерагаў Міхася Пятрусь: — бо мама штораз будзе даваць смачнейшую страву. Колас. Чорны дым над полымем уздымаецца штораз вышэй. Брыль. // Вельмі часта; вельмі хутка. [Доктар] пацепваў высокімі пляч[а]мі, штораз папраўляў на носе акуляры. М. Стральцоў. Толькі сілы слабеюць штораз, Штохвіліны цяжэй усё дыша [конь]. Гэтак блізка жаданы папас, Але смерць за папас яшчэ бліжай. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эге́ 1, часціца.
Разм. Ужываецца для выказвання згоды, а таксама для пацвярджэння чаго‑н.; адпавядае па значэнню слову «так». [Галінка:] — Зайдзіце, калі час будзе... Гэта ж вы дзядзькавыя браты нашага пана? [Андрэй:] — Эге, вось і ён там у чаўне ехаў. Караткевіч.
эге́ 2, і эге-ге́, выкл.
1. Ужываецца пры выяўленні чаго‑н. важнага, значнага ці нечаканага. — Эге, — неяк гучна ў цішыні азвалася Морка Парэмская. — Вы [маладзіцы] вот седзіце, размаўляеце за поўным сталом, а яго [сына] ужо колькі няма. Ракітны. — Эге, весела сёння ў «брахалаўцы»! — азваўся ад парога Мальчэўскі. Васілёнак.
2. Ужываецца для выказвання здзіўлення, недаверу і пад. Эге, куды хапілі. □ [Дзед:] — Эге, ці не Раманаў сынок часам? Толькі каторы? Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эйш, часціца.
Разм.
1. Ужываецца, каб звярнуць увагу, указаць на што‑н.: вось, глядзі і пад. Калі Марыля даведалася, чаму брат адмовіўся ад выгаднага месца, дык залямантавала: — Эйш, панюся знайшлася надта! Карона з галавы не звалілася б, калі цмокнула б лішні раз у панскую ручку. С. Александровіч.
2. Ужываецца для выражэння здзіўлення, незадавальнення, злосці (звычайна ў спалучэнні са словамі: «як», «які», «колькі» і пад.). [Рыгор:] — Дурань скажа! Я дурня і слухаць не буду. [Яўхім:] — Не будзе ён слухаць! Эйш, які разумны! Чорны. Ідзе немец лёгкім пружыністым крокам, высока ставіць ногі ў кароценькіх ботах з шырокімі халявамі. — Эйш, які рабы чорт, — гаворыць нехта ў мяне за спіною. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
not [nɒt] adv.
1. не, ні (у спалучэнні з да паможнымі і мадальнымі дзеясловамі);
I don’t know. Я не ведаю;
You mustn’t do that. Ты не павінен гэта рабіць.
2. не (у адказах);
probably not напэ́ўна/ма́быць не;
Will he be there? – I fear not. Ён там будзе? – Баюся, што не.
3. не (у эмфатычных канструкцыях);
why not! чаму́ не!;
certainly not! кане́шне не!;
not at all! няма́за што! (у адказ на падзяку);
Not too loud, please! Цішэй, калі ласка!;
How much did it cost? – Not a penny. Колькі гэта каштавала? – Ні пені.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
part1 [pɑ:t] n.
1. ча́стка;
spare parts запча́сткі;
Part of the building was destroyed in the fi r e . Частка будынка была знішчана агнём.
2. : a part of speech ling. часці́на мо́вы
3. ро́ля
♦
for my part што да мяне́;
in part частко́ва;
take smb.’s part BrE быць на чыі́м-н. баку́;
on the part of smb. з бо́ку каго́-н.;
take part (in smth.) браць удзе́л, удзе́льнічаць (у чым-н.);
How many countries took part in the last Olуmpic Games? Колькі краін удзельнічала ў апошніх Алімпійскіх гульнях?
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
jak
I
1. як;
jak się miewasz? — як жывеш?;
jak długo? — як доўга?; колькі часу?; колькі?;
jak to?! — як?!;
jak żyję, nic podobnego nie widziałem — колькі жыву, а такога не бачыў;
jak cicho wokoło! — якая цішыня!, як ціха навокал!;
2. а) як;
biały jak śnieg — белы як снег;
walczył jak lew — ён змагаўся як леў;
калі; як;
jak nie chcesz jechać, możesz zostać z nami — калі не хочаш ехаць, можаш застацца з намі;
jak skończysz, zajdź do mnie — як (калі) закончыш, зайдзі да мяне; в) як, калі;
jak tylko będę mógł, przyjdę — як толькі змагу, прыйду;
kto jak nie on? — хто, калі не ён? хто, апрача яго?;
3. як;
jak najprędzej — як найхутчэй; як мага хутчэй;
za wysoki jak na dżokeja — занадта высокі, каб быць жакеем;
jak gdyby — як быццам; нібыта
II м. заал.
як (Bos grunniens)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
даць
1. geben* vt;
даць піць zu trínken geben*;
даць даро́гу den Weg fréigeben*;
даць напрака́т verléihen* vt;
даць вымо́ву éinen Verwéis ertéilen;
даць залп éine Sálve [-və] ábfeuern;
даць зго́ду bewílligen vt, séine Éinwilligung geben*;
2. (дазволіць) lássen* vt;
да́йце мне спако́йна адпачы́ць! lasst mich áusruhen!;
3. груб (ударыць) schlágen* vt;
я яму́ дам! dem zeig ich’s!, er wird gleich was ábkriegen!;
ко́лькі год яму мо́жна даць? wie alt kann wird er sein?;
◊ ні даць ні ўзяць ganz und gar dassélbe;
не даць сябе́ ў кры́ўду [пакры́ўдзіць] sich nichts gefállen lássen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
атмасфе́ра, ‑ы, ж.
1. толькі адз. Газападобная абалонка Зямлі і некаторых іншых планет. Высокія слаі зямной атмасферы.
2. толькі адз. Паветра. [Пранук:] — Колькі дзён дажджы ішлі. Вільгаці багата ў атмасферы. Лынькоў.
3. Адзінка вымярэння ціску. Ціск больш за сто атмасфер.
4. Спец. Газ ці сумесь газаў, прызначаныя для правядзення ў іх асяроддзі якіх‑н. дзеянняў. Зварка ў атмасферы вадароду. Атмасфера кабіны касмічнага карабля.
5. перан. Навакольнае асяроддзе, абставіны. Атмасфера ідэйнай барацьбы. Атмасфера давер’я. Атмасфера павагі да чалавека працы. Атмасфера працоўнага ўздыму. □ Усе гэтыя клопаты і справы адганялі думкі ад хваробы, уносілі ў невялічкую леснічоўку.. дух змагання, атмасферу баявога напружанага жыцця. Лынькоў.
[Ад грэч. atmos — дыханне і sphaira — шар.]
•••
Атмасфера згушчаецца — пра ўзнікненне напружанага становішча, абставін.
Разрадзіць атмасферу — паслабіць напружанне ў якіх‑н. абставінах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́меркаваць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., што.
1. Знайсці, сэканоміць шляхам дакладнага разліку; выгадаць, выкраіць. Вымеркаваць з бюджэту тысячу рублёў на рамонт. Вымеркаваць свабодную гадзіну. □ Ліпа са сваёй малою дачкою ехала з поўдня, дзе яны адпачывалі ля мора, і ўсё ж вымеркавала, колькі дзён, каб заехаць у Жыцькава. Сіпакоў.
2. Выбраць зручны момант. [Стафанковіч:] — Выбачайце, але калі я вас магу застаць дома? [Люба:] — Я сама не ведаю. — Калі так, то я ўжо як-небудзь вымеркую. Чорны.
3. У адпаведнасці з абставінамі ўлічыць усё неабходнае для ажыццяўлення якой‑н. мэты; правільна разлічыць. Як толькі сагнала з палёў снег, пан Зыгмусь сам зрабіў агляд зямлі, каб загадзя вымеркаваць, дзе што засеяць. Колас. [Павел Іванавіч:] — Вымеркуем так, што ў дні заняткаў у цябе будуць меншыя рэйсы. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аддзялі́ць, ‑дзялю, ‑дзеліш, ‑дзеліць; зак., каго-што.
1. Вылучыць з агульнай адзінай масы што‑н. або адасобіць тое, што знаходзіцца ў злучэнні з чым‑н. Аддзяліць бялок ад жаўтка. □ [Клаўдзя:] — Колькі я табе гаварыла, каб аддзяліць калгасных кароў ад агульнага статка. Шамякін. // Адасобіць, раз’яднаць. Аддзяліць царкву ад дзяржавы.
2. Вылучыць, пазнаць. Аддзяліць істотнае ад выпадковага, галоўнае ад другараднага. Аддзяліць праўду ад хлусні.
3. Раздзяліўшы, засланіўшы, адмежаваць. Новы напор ветру густой заслонай пылу аддзяліў.. [Берднікава] ад групы людзей. Мікуліч.
4. Выдзеліць каму‑н. долю з агульнай гаспадаркі і даць магчымасць весці самастойную гаспадарку. [Данілка:] Дык.. [Сымона і Зоську] аддзяліць трэба, калі ім кепска з намі жыць. Купала. [Мікіту Лазуну] не дае спакою грамадскі выган, дзе ён хацеў бы паставіць другую хату, каб аддзяліць жанатага сына. Хромчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)