Слі́ба (сьлі́ба) ‘хіба’ (Яўс.), ‘хіба’ і ‘каб’ (Бяльк.). Гл. сіба ‘тс’ з няяснай заменай слі‑/хі‑, аднак параўн. слі́паць/хлі́паць ‘хныкаць’ (ТС). Першую частку можна атаясаміць з укр. сли < если́, рус. е́сли ‘калі’ (< *jestьli), аднак семантыка пярэчыць такому збліжэнню. Гл. сіхібо, хіба (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паці́ху нареч.
1. ти́хо, тихо́нько, потихо́ньку;
гу́тарыць п. — говори́ть ти́хо (тихо́нько, потихо́ньку);
2. осторо́жно;
рабі́ п., каб не сапсава́ць — де́лай осторо́жно, что́бы не испо́ртить;
3. ме́дленно;
хадзі́ць п. — ходи́ть ме́дленно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пладаві́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Які дае многа пладоў (у 1 знач.). Каб была пладавітай зямля, Каб гарэлі зарніцы над краем, Каб радзіма мая расцвіла Багацейшым у свеце ўраджаем, Мы сабралі палоскі-шнуры У адно, у шырокае поле. Астрэйка. // Які хутка размнажаецца, нараджае вялікае патомства. Трусы вельмі пладавітыя.
2. перан. Які напісаў многа мастацкіх ці навуковых твораў. Прынамсі, у галіне, у якой ён [Шчакаціхін] працаваў, Беларусь таго часу не мела больш пладавітага і больш самаадданага працаўніка. Ліс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спра́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. спрах, ‑ла; зак.
Сатлець, збуцвець, ператварыцца ў парахню. Папера спрахла. / у перан. ужыв. Нібы ў сне, прадчуваючы, як зараз канчаткова рухне і спрахне ягонае жыццё, Рыбак пераступіў парог і ўпёрся позіркам у магутную печ-галанку. Быкаў.
•••
Каб ты (ён, яна і пад.) спрах — ужываецца як праклён, вырашэнне крайняй незадаволенасці кім‑, чым‑н. — Цьфу, каб ты спрах, — вылаяўся Тульба. Радкевіч. [Лявон:] — Толькі, от каб яно спрахла, дзе тая паперка? Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
алкагаліза́цыя
(ад ар. alkuhl = далікатны парашок)
1) дабаўленне спірту да вінаграднага віна, каб павялічыць яго моцнасць;
2) увядзенне спірту ў тканкі арганізма для суцішэння болю.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
мульчы́раваць
(ад англ. mulch = прэлая салома)
пакрываць паверхню глебы тарфяной крошкай, перагноем, апалым лісцем, каб палепшыць умовы росту раслін і захаваць структуру і вільготнасць глебы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Кацёлка ’драўляны кружок, круг’; ’драўлянае кола, якое качаюць дзеці дзеля забавы’; ’усё, што нагадвае сабой круг, кола’ (ТСБМ, БРС), таксама ’круг на навоі, які стрымлівае ніткі, каб не рассоўваліся’, ’шапка сланечніка’ (Бяльк.). Сюды ж, відавочна, качу́лка (Касп.), кацю́лька ’круглы кусок палкі, якая падкладваецца пад вілы, каб лягчэй падаць у печ гаршчок’. У Нас. каце́лка ’плоская акругленая дошчачка для катання, для дзіцячай гульні’, каце́ль ’коўзанка’; ’вырубленае з лёду круглае сядзенне, на якім катаюцца’. Утварэнне ад дзеяслова *kotiti ’каціць’ або *katati ’катаць’ суфіксам *‑elь. Адносна словаўтварэння параўн., напр., прасл. *kotelь — фармацыя на ‑*elь ад дзеяслова *kotiti (гл. Трубачоў, Эт. сл., 11, 199–200). Кацёлка і інш. утвораны, відаць, па гэтай мадэлі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разорва́ть сов.
1. (материю, бумагу) разадра́ць, раздзе́рці, мног. параздзіра́ць;
2. в др. знач. разарва́ць, мног. паразрыва́ць;
разорва́ть верёвку разарва́ць вяро́ўку;
разорва́ть свя́зи перен. разарва́ць су́вязі;
◊
чтоб тебя́ разорва́ло каб цябе́ разарва́ла;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ды́бачкі, ‑чак; адз. няма.
У выразах: на дыбачках або на дыбачкі — на кончыках (на кончыкі) пальцаў ног (падысці, стаць і пад.). Даніла падкраўся на дыбачках ззаду да Маланні, каб яна не пачула — папужаць яе надумаўся. Капыловіч. Алаіза ўзнімалася на дыбачкі, каб убачыць, хто нясе сцяг. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кваліфіка́цыя, ‑і, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. кваліфікаваць.
2. Ступень годнасці, падрыхтаванасці да якой‑н. працы. Рабочы сярэдняй кваліфікацыі. Спецыяліст высокай кваліфікацыі. Павышаць кваліфікацыю.
3. Прафесія, спецыяльнасць. Набыць кваліфікацыю. □ Каб добра, якасна будаваць, трэба, каб у брыгадзе былі людзі некалькіх кваліфікацый: цесляры, муляры, тынкоўшчыкі. Кулакоўскі.
[Ад лац. qualis — якой якасці і facere — рабіць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)