Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
графа́
(гр. graphe = рыса, лінія)
1) паласа або слупок паміж дзвюма вертыкальнымі лініямі ў табліцах, канторскіх кнігах, класных журналах і інш.;
2) тое, што і рубрыка 2.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
дада́такм.
1. (тое, што дадаецца) Zúsatz m -es, -sätze; Ergänzung f -, -en;
2. (кніга, брашура, што прыкладаецца) Béilage f -, -n; Ánlage f -, -n; Zúgabe f -, -n;
у дада́так in Ergänzung, ergänzend, als Náchtrag (да чаго-н. zu D);
у дада́так да ска́занага in Ergänzung zu dem Geságten
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
зо́латан.
1. (метал) Gold n -(e)s;
чырво́нае [чы́стае] зо́лата Dukátengold n;
самаро́дак зо́лата Góldklumpen m -s, -;
2.перан. (пра каго-н.) Pérle f -, -n;
◊
на вагу́ зо́лата das ist Gold(es) wert;
не ўсё то́е зо́лата, што блішчы́ць es ist nicht álles Gold, was glänzt; der Schein trügt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Абу́х ’абух’, рус.обух, укр.обух, ст.-рус.обухъ, польск.obuch, чэш.obuch, славац.obuch. Згодна з найбольш прынятай версіяй, ob‑uxъ (ад уха) (Юнгм., 2, 807; Праабражэнскі, 1, 632). Згодна з іншай, да o‑buxъ (бухаць) (Брандт, РФВ, 23, 94). Верагоднай здаецца таксама трэцяя версія < ob‑u‑xъ < ob‑uti ’надзяваць’; obuxъ ’тое, што надзяваюць на тапарышча’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ава́т ’сярэдзіна дня, самая гарачыня летам, калі кароў на пашы кусаюць авадні’ (Янук.) да авад. Цікава параўнаць з вад у тым жа значэнні (гл.), тым больш, што паралельна да авадзень маем таксама вадзень. Тое, што абат і (а)вад непасрэдна звязаны з назвай авада, авадня, даказваецца параўнаннем рус.бзык ’шаленства жывёлы ад моцнай спякоты і аваднёў і ’авадзень’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Акалі́чнасць (БРС, Нас.), рус.околичность ’аколіца’ (1520) (Нас. гіст.) < польск.okoliczność (Рыхардт, Poln., 84), якое ў сваю чаргу ад okolica, okoliczny. Аднак няма фармальных крытэрыяў, каб давесці іменна гэты шлях запазычання. Бел.акалічнасць магло таксама паходзіць ад акалічны, аколіца. Семантычны зрух акалічнасць ’тое, што навокал’ > акалічнасць мог адбыцца і на беларускай глебе: параўн. ням.Angelegenheit. Брукнер, 249.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́баркі ’рэшткі з выбраных лепшых частак’ (Нас., Бяльк.), укр.ви́бірки ’рэшткі; брак’, рус.выборки, польск.wybiórki ’адпадкі’. Суфіксальнае ўтварэнне ад вы́браць, форма мн. л. у процілегласць форме адз. л. (параўн. выбарак) мае значэнне з адценнем адмоўнасці — ’тое, што засталося, як выбралі лепшае’; параўн. пераважнае ўжыванне формы мн. л. або зборн. для абазначэння рознага тыпу адкідаў: вы́сеўкі, аці́ры і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жава́ла ’першая пара сківіц у ракападобных, мнаганожак, насякомых’ (ТСБМ). Рус.жва́ло ’тс’, серб.-харв.жва̏ло ’сківіцы’, чэш.арг.žválo ’цыгарка’. Відаць, новая тэрміналагічная калька рус. тэрміна ў бел., хаця ўтварэнне тыпу *žьva(d)lo магло існаваць у прасл. са значэннем ’тое, чым жуюць, сківіца’, укр.жувальця ’тс’. Абмежаванасць значэння і пашырэння — у карысць новага бел. утварэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зару́ка ’гарантыя’. Рус. прастамоўн. зару́ка ’падтрымка’, укр.зару́ка ’гарантыя, падтрымка’, польск.zaręka, в.-луж.zaruka, чэш., славац.záruka ’тс’, славен.zarǭka, zaroka ’заручаны’, серб.-харв.за̑руке ’заручаны’. Параўн. ст.-рус.заручити ’заверыць асабістым подпісам’ (XVII ст.), ст.-бел.заручити ’заручыць’ (Скарына). Бязафіксны прасл. назоўнік ад zarǫčiti (< rǫčiti < zǫk‑i‑ti, гл. рука) ’тое, за што (у чым) даюць руку’.