кла́віш, ‑а, м. і кла́віша, ‑ы, ж.

1. Пласцінка ў музычным інструменце (фартэпіяна, баяне і інш.), якую націскаюць пальцам для атрымання гуку. Павел сеў за піяніна. Прабег пальцамі па клавішах. Мелодыя паплыла па пакоі. Шыцік. Па клавішах скачуць пальцы гарманіста. Бядуля.

2. Наканечнік рычажка ў розных механізмах (тэлефонным апараце, пішучай машынцы і пад.), які прыводзіцца ў рух пальцамі. Клавішы машынкі. □ [Хлопец] шчоўкнуў клавішам радыёлы, і кватэру запоўніла музыка. Хомчанка.

[Польск. klawisz ад лац. clavis — ключ.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шмарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак. (разм.).

1. каго-што. Націраць, намазваць каго-, што-н.; праціраць, ачышчаючы што-н.

Ш. варам дратву.

Ш. шкло.

2. аб што. Церціся, зачэпліваючыся за што-н. у час руху, цягнучыся па чым-н.

Кола шмаравала аб бакавіну тарантаса.

|| зак. нашмарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны (да 1 знач.).

|| звар. шмарава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся (да 1 знач.).

Ш. шкіпінарам; зак. нашмарава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся.

|| наз. шмарава́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Saepe dissimulare satius, quam vel ulcisci fuit

Часта лепш не звяртаць увагі на нешта, чым помсціць.

Часто лучше не обращать внимания на что-то, чем мстить.

бел. Ён цябе каменем, а ты яго куском. Па благога чалавека хле­бам кідай. Злосць да дабра не даводзіць.

рус. Зла за зло не воздавай. Худого худым не исправишь.

фр. Rendre le bien pour le mal (Воздавать добром за зло).

англ. Return good for evil (Воздавай добром за зло).

нем. Böses wird nicht mit Bösem überwunden (Зло не преодолевается злом).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

za

I

1. пры; у час (у часы);

za moich czasów — у мае часы;

za dawnych lat — у старыя гады; даўней; раней;

za życia — пры жыцці;

za mojej pamięci — на маёй памяці;

wrócę za godzinę — я вярнуся праз гадзіну;

2. за;

za karę — у пакаранне;

za nic — ні за што;

3. за; праз;

wyjechać za miasto — выехаць за город;

skręcić za róg — завярнуць (павярнуць) за рог;

4. за, дзеля;

walczyć za wolność — змагацца за свабоду;

5. за, замест;

odpowiadać za kogo — адказваць за каго;

podpisz się za mnie — распішыся за меня (замест мяне);

6. пры ўказанні на асобу, прадмет, якімі хто-небудзь, што-небудзь прызнаецца, лічыцца;

uważać za głupca — лічыць дурнем;

przyjąć za syna — усынавіць;

mieć się za piękną — лічыць сябе прыгажуняй;

uznać za potrzebne — прызнаць неабходным; прызнаць за неабходнае;

mieć kogo za nic — ні ў што ні ставіць каго;

jestem za tym, żeby ... — я за тое, каб...;

7. па, за, з;

za czyim przykładem — па чыім прыкладзе;

za wynagrodzeniem — за ўзнагароду;

za pozwoleniem — з дазволу;

8. за, па;

rozglądać się za pracą — шукаць працу;

chodzić za interesami — хадзіць па справах;

za każdym razem — кожны раз;

za drugim razem — другі раз;

za i przeciw — за і супраць;

za to — затое;

ale za to ... — але затое...

za młodu — замалада; у маладосці

II

1. у спалучэнні з со што за;

со to za jeden? — гэта хто такі?;

со za dziwo! — што за цуд!;

2. занадта; надта;

buty są za duże (małe) — чаравікі занадта вялікія (малыя);

za bardzo się przejmujesz — ты надта хвалюешся

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

спі́на ж. спина́;

вы́прастаць ~ну — распрями́ть спи́ну;

гнуць ~ну — гнуть спи́ну;

паказа́ць ~ну — показа́ть спи́ну;

нож у ~ну — нож в спи́ну;

удар у ~ну — уда́р в спи́ну;

на ўла́снай ~не (пазна́ць, адчу́ць што) — на со́бственной спине́ (испыта́ть, узна́ть что);

выязджа́ць (е́здзіць) на чужо́й ~не — выезжа́ть (е́здить) на чужо́й спине́;

мура́шкі бе́гаюць па ~не — мура́шки бе́гают по спине́;

хава́цца (за чыю) ~ну — пря́таться (за чью) спи́ну;

не разгіна́ючы ~ны — не разгиба́я спины́;

маро́з па ~не (па ску́ры) прабе́г — моро́з по спине́ (по ко́же) пробежа́л;

недасо́л на стале́, перасо́л на ~не́посл. недосо́л на столе́, пересо́л на спине́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

umknąć

зак. komu/czemu уцячы; выслізнуць; пазбегнуць; знікнуць; ухіліцца; вышмыгнуць;

umknąć czyjej uwadze — выпасці з-пад чыёй увагі; прайсці па-за чыёй увагай

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

кішэ́нь і кішэ́ня, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.

1. Частка адзення (штаноў, паліто, пінжака) у форме прышытага або ўшытага мяшочка для дробных рэчаў.

Сукенка з кішэнямі.

Ушыць кішэні.

2. Асобнае аддзяленне ў партфелі, чамадане і пад.

К. у гаспадарчай сумцы.

3. Паглыбленне, выемка (спец.).

К. тоўстай кішкі.

Біць па кішэні — уводзіць у выдаткі.

За словам у кішэнь не лазіць — быць знаходлівым, дасціпным у размовах.

Класці сабе ў кішэнь — прысвойваць чужыя грошы.

Набіць кішэнь — нажыцца.

Не па кішэні каму — надта дорага.

Пустыя кішэні ў каго — няма грошай.

|| памянш. кішэ́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек (да 1 і 2 знач.).

|| прым. кішэ́нны, -ая, -ае.

Кішэнныя грошы.

Кішэнныя расходы.

К. злодзей.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Набожнік ’вышыты рушнік, які вешалі на абразы’ (Касп., Сцяшк., Др.-Падб., Дэмб. 1; бых., Янк. Мат., Гарэц.; круп., Нар. сл., Бяльк.), укр. чарн. набо́жнік ’тс’. Да багі ’абразы’, хутчэй за ўсё ў выніку сцяжэння набожны рушнік або па прадуктыўнай мадэлі, параўн. нарожнік, налобнік, нарукиўнік і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Найса́ма ’звыш меры’: найсамо хужэй (ТС). Найвышэйшая ступень параўнання ад займенніка сам (сама), які сам ужываецца для перадачы найвышэйшай ступені прызнака, адпавядаючы па функцыі часціцы (прэфіксу) пай‑: само больша ’найбольшая’, само трудней ’цяжэй за ўсё’, тады найсамо хужэй ’звыш меры дрэнна’. Гл. ESSJ SG, 2, 591.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ску́ра ж., в разн. знач. ко́жа;

гусі́ная с. — гуси́ная ко́жа;

с. ды ко́сці — ко́жа да ко́сти;

спусці́ць ~ру — спусти́ть шку́ру;

са ~ры ле́зці (вылу́звацца) — из ко́жи (вон) лезть;

маро́з па ~ры прабе́г — моро́з по ко́же пробежа́л;

мура́шкі па ~ры бе́гаюць — мура́шки по ко́же бе́гают;

залі́ць са́ла за ~ру — (каму) навреди́ть, насоли́ть (кому);

злупі́ць ~ру — содра́ть шку́ру

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)