спёрты 1, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад сперці 1.
•••
Спёрты мат — у шахматнай гульні — мат, пры якім уласныя фігуры не дазваляюць каралю заняць бяспечнае поле.
спёрты 2, ‑ая, ‑ае.
Душны, нясвежы (пра паветра). У вялікім класным пакоі, адведзеным пад каравулку, ударыла ў нос спёртым паветрам. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уле́тку, прысл.
Летам, у летні час. Улетку бываюць такія дзіўныя вечары, калі нагрэтае за дзень паветра не вее, а цячэ гарачымі струменямі. Чарнышэвіч. Каласіцца на палетку Жыта ды пшаніца; Так на ўзмежку добра ўлетку Пад іх шэпты спіцца. Крапіва. Улетку гасцінец заносіла пяском, узімку — снегам. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эжэ́ктар, ‑а, м.
1. Спец. Прыстасаванне, дзеянне якога заснавана на выкарыстанні эжэкцыі (у 1 знач.). Паравы эжэктар.
2. Механізм у агнястрэльнай зброі, які аўтаматычна выкідвае гільзу выстраленага патрона пры адкрыцці затвора.
3. Прыбор для вывядзення парахавых газаў са ствала зброі шляхам прапускання струменя паветра ці пары.
[Фр. éjecteur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
духме́нь ж
1. Schwüle f -; drückende Hítze;
духме́нь пе́рад навальні́цай drückende Hítze vor dem Gewítter;
2. (цяжкое паветра) stíckige [verbráuchte] Luft;
у пако́і така́я духме́нь im Zímmer ist es so stíckig
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ка́ўпер
[англ. E. Cowper = прозвішча англ. інжынера і вынаходцы (1819—1893)]
апарат для нагрэву паветра, што падаецца ў доменную печ.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
гук, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Ваганні паветра, якія мы ўспрымаем слыхам. Гукаў не было, нават не чулася шолаху траў, які звычайна ўлоўлівае вуха ў такую начную пару ўлетку. Хадкевіч.
2. ‑у. У фізіцы — хістальны рух частак паветра або другога асяроддзя. Скорасць гуку. Тэорыя гуку.
3. ‑у. У музыцы — тон адпаведнай вышыні ў адрозненне ад шуму. Музыкальны гук.
4. ‑а. Найменшы членараздзельны элемент чалавечай мовы. Галосныя гукі. Зычныя гукі.
•••
Камбінаторыка гукаў гл. камбінаторыка.
Ні гуку — а) пра глыбокую цішыню. Змоўкла радыё, ні гуку, І голас дыктара заціх. Колас; б) загад маўчаць, не абзывацца. — Здавайся, нас тут многа! І ні гуку! — моцным шэптам загадаў Палікар. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
альвео́ла
(лац. alveolus = паглыбленне, пузырок)
1) паглыбленне ў сківіцы, у якім змяшчаецца корань зуба;
2) маленькі лёгачны пузырок (на канцы кожнай бронхі), куды пранікае паветра пры дыханні.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
арга́ны, ‑аў; адз. арган, ‑а, м.
Духавы клавішны музычны інструмент вялікіх памераў, што складаецца з набору драўляных і металічных труб, у якія мяхамі напампоўваецца паветра. Мяккім музычным громам адклікаюцца арганы. Колас. Мы станавіліся ззаду і слухалі музыку органаў. Чорны. Магутныя гукі арганаў хапалі за душу і паводзілі сум. Карпюк.
[Ад грэч. organon — інструмент.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кукарэ́ку і кукарэ́ку, выкл.
Ужываецца гукапераймальна для абазначэння крыку пеўня. / у знач. наз. Чыстае, свежае ранішняе паветра разносіла .. песні жаваранкаў, шчэбет сумятлівых вераб’ёў, гагатанне гусей і гарластае ку-ка-рэ-ку верханскіх пеўняў. Колас.
•••
Ні бэ, ні мэ, ні кукарэку — нічога не ведае, ні ў чым не разбіраецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разрэ́джаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад разрэдзіць.
2. у знач. прым. Не вельмі часты, не густы. Разрэджаныя пасевы.
3. у знач. прым. Не вельмі шчыльны, не насычаны. Разрэджаны газ. Разрэджанае паветра. // Разбаўлены, размешаны вадой. На плюшнік, на круглыя лісты лотаці пырскаюць разрэджаны торф і жоўтая ржа. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)