трыбуха́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм. З вялікім трыбухом, жыватом. Як па стандарту — здаравенны і трыбухаты, ледзь той рэмень трымаецца спражкай на пупе, у фанабэрыста-суровым шлеме «пікельгаўб», гер шуцман, якога ўсё жывое ведала тут па прозвішчу і імені, узвышаўся на плошчы няўмольным і непрыступным увасабленнем правапарадку. Брыль. Конь у Пошты стары, маленькі, трыбухаты. Крапіва. / у знач. наз. трыбуха́ты, ‑ага, м. — Но-о, трыбухаты, — махаў пугаю Гальяш. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fleet
I [fli:t]
n.
1) флёт -у m.
2) фляты́лія f. (караблёў, самалётаў або́ а́ўтаў)
II [fli:t]
1.
adj.
1) ху́ткі, бо́рзды, шпа́ркі (конь)
2) Poet. міну́чы, недаўгаве́чны, хуткаплы́нны (час), мімалётны
2.
v.i.
ху́тка міна́ць, ху́тка ру́хацца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Жа́ры ’цёмна-чырвоны; жоўта-карычневы; рыжы’ (глуск., Янк. II; Сл. паўн.-зах.). Аб масці каня ’краснаваты, руды конь’ (з паясненняў у Сл. паўн.-зах.). Укр. бук. жарий ’рыжы, вогненна-чырвоны’, славен. žȃr ’вогненна-чырвоны’. Параўн. рус. уладз., вяц. жар ’чырвоны колер’, кур. жаровый ’чырвоны, аранжавы’, серб.-харв. жа̑р ’чырвань, румянец’. Відаць, прасл. адгалінаванне імені žarъ у значэнні прыметніка ў выніку канверсіі паводле колеру тленнага вуголля, абазначанага тым жа іменем у функцыі назоўніка. Гл. жар, жар-птушка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кару́за ’асоба, што без прычыны чапляецца, каб распачаць зваду’ (КЭС, лаг.), ’задзіра’ (Бяльк.), ’задзірысты, неадчэпны чалавек’ (Янк. 1, Янк. Мат.), ’задзіра, забіяка’ (Янк. Мат.). Ад каруза паходзіць карузлы (гл.), шэраг значэнняў якога, як і значэнні рускіх паралелей (параўн. рус. скорузлик ’заморак, замораная жывёла, чалавек’), даюць магчымасць параўнаць яго са славен. koruze ’кляча, дрэнны, благі конь’ (Куркіна, Этимология, 1970, 95). Але паходжанне суфікса ‑uza застаецца праблематычным. Значэнне ’задзіра’ ў лексеме каруза, такім чынам, спалучаецца са значэннем ’нярослы, чахлы, заняпалы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плясні́вы (плясьнівыіі) ’сівабелаваты (пра каня)’ (Бяльк.), пляснівы ’вяснушкаваты’ (кліч., Жыв. сл.; рэч., светлаг., б.-каш., Мат. Гом.), ’плямісты’ (рэч., Нар. сл.), ’заплеснявелы’ (Сцяшк. Сл.), ’колер поўсці ў каня ці каровы, дзе змешаны белая і рыжая поўсці’ (Варл.). Апошняе ст.-бел. плесннвыіц плесневый ’светла-шэрай масці’ (1552 г.) — са ст.-польск. pleśniwy ’конь з белымі плямкамі на шэрсці’ (Булыка, Лекс. запазыч., 124). Параўн. таксама і ст.-чэш. plesnivy ’сівы, бела-шэры (пра каня)’, ’пакрыты плесняй’. Да плесні, плесня (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
blood
[blʌd]
1.
n.
1) кроў, крыві́ f.
2) род -у m., радня́ f., свая́цтва, пахо́джаньне n.
my own flesh and blood — мая́ ро́дная кроў і ко́стка
it runs in his blood — Гэ́та ў яго́ ў крыві́
3) забо́йства, кровапралі́цьце n.
4) высо́кае радасло́ўе
a prince of the blood — князь з карале́ўскага ро́ду
5) паро́дзістасьць f., до́брая паро́да; ра́са f.
full blood — конь чы́стае паро́ды, паро́дзісты конь
2.
v.t.
1) прывуча́ць паляўні́чых саба́к да крыві́
2) право́дзіць баяво́е хрышчэ́ньне
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
си́вка м. и ж., си́вко́ м.
1. (о лошади) разг. сі́ўка, -кі м.; ласк. сіва́к, -ка́ м.;
2. (птица) сяве́ц, род. сяўца́ м.;
◊
уходи́ли си́вку круты́е го́рки погов. быў конь, ды з’е́здзіўся; ухо́далі сі́ўку круты́я го́ркі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
tückisch
a кава́рны, зло́сны, падсту́пны, по́длы
auf j-n ~ sein — разм. адчува́ць [мець] тае́мную злосць на каго́-н.
ein ~es Pferd — нараві́сты конь
ein ~es Wétter — кава́рнае надво́р’е
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ду́бам, ды́бам прысл, разм:
станаві́цца ду́бам тс перан sich bäumen, sich auf die Hínterbéine stéllen;
конь станаві́ўся ду́бам das Pferd stéllte sich auf die Hínterbéine;
у мяне́ валасы́ ста́лі ду́бам mir sträubten sich die Háare, die Háare stánden mir zu Bérge
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
хаму́т, ‑а, М ‑муце, м.
1. Частка вупражы, што складаецца з драўлянага каркаса (клешчаў), абкладзенага мяккім лямцам з унутранага боку (хамуцінай). — А конь на грэблі ў самай гразі распрогся: бацька гэтак засупоніў хамут, што супоня развязалася. Сабаленка. Спуджаны конь б’е ў хамут, прысядае на заднія ногі. Бажко.
2. перан. Разм. Пра якую‑н. абузу, клопаты, турботы. Карацей кажучы, [гаспадыня] прапануе мне зноў такі самы хамут, з такім самым, калі не большым, запасам смецця, бітай цэглы, рознага жалеззя... Дубоўка. [Гулякоў:] — Я паспытаў ужо. Жаніўся. Ведаю гэты мёд. Ведаю, што такое хамут на шыю. Кавалёў. // Прыгнёт, паднявольнае становішча. [Міхал:] — І гніся век, цярпі маўкліва, Пакінь ты ўсякую надзею Хамут з сябе зняць, дабрадзею! Колас.
3. Спец. Прыстасаванне кальцавой формы для змацоўвання, злучэння чаго‑н. Рысорны хамут.
4. Разм. груб. Некультурны, неадукаваны чалавек; хамула. Са мной Ігар нават гаварыць не хацеў — лічыў мяне проста вясковым хамутом. Сачанка.
•••
Біць у хамут гл. біць.
Запрэгчы ў хамут гл. запрэгчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)