забра́ць, ‑бяру, ‑бярэш, ‑бярэ; ‑бяром, ‑бераце; зак., каго-што.

1. Узяць каго‑, што‑н. з сабой, да сябе. На другі год бацька забраў мяне ў Ліду, каб я вучыўся. Таўлай. Рыгор заварушыўся, мігам адзеўся, забраў напісаныя лісты і стралою вышмыгнуў з пакоя. Гартны. // Узяўшы, змясціць куды‑н., у што‑н. Забраць грыбы ў кошык. // Абхапіўшы рукой (рукамі і пад.), узяць разам. Забраць бараду ў жменю.

2. Узяць сабе; адабраць, захапіць. Збіў Рымша пана на горкі яблык, забраў грошы і пайшоў у лес, у сваю зямлянку. Якімовіч. // Захапіць, заваяваць. [Сярго:] Калі разведка нам удасца сёння, Дык мы Барысаў забяром напэўна. Глебка. // Адняць, прымусіць патраціць. Работа забрала многа часу. □ Перад вачамі будзе ніўка тая ж, што забрала сілы. Чарнушэвіч.

3. (у спалучэнні са словамі «смерць», «зямля», «вайна» і пад.). Памёр, загінуў. Смерць пагасіла песняра, Забрала ў грозную гадзіну. Танк. Быў муж, але няма яго — хіба мала людзей забрала вайна. Скрыган.

4. Разм. Арыштаваць, затрымаць. Паліцыя забрала падпальшчыкаў. / Пра жывёлу. — Патравілі мужыкі сенажаць. Цэлы табун кароў па сенажаці прайшоў, а Ермалай Трыфанавіч, — .. [Пілацееў] кіўнуў галавой у бок на аканома, — не забраў табуна, пашкадаваў мужыкоў. Галавач.

5. Разм. Прызваць, мабілізаваць на вайсковую службу, на вайну. Як пачалася вайна з Германіяй, бацьку забралі ў салдаты, і ён загінуў на фронце. Кудраўцаў.

6. перан. Разм. Авалодаць кім‑н., запоўніць усю істоту (пра думкі, пачуцці і пад.). Страх забраў малога. □ Лявон глянуў на закасаныя .. халяўкі шэрых валёнак Жыжкі, і яго забрала яшчэ большае зло. Ермаловіч. / у безас. ужыв. Забрала Астапа — завярнуў каня, ускочыў і праз мінуту быў у двары Асінені. Гартны.

7. Увабраць, засунуць (пра адзенне). Забраць штаны ў боты. // Зменшыць у шырыні або даўжыні пры шыцці. Забраць рукаў. Забраць кашулю ў баках.

8. без дап. Адхіліцца ўбок ад ранейшага напрамку; павярнуць. Забраць управа.

9. Заняць многа або лішняе пры рабоце. Забраць шырока баразну. Фуганак глыбокі забраў.

10. Вымазацца, выпацкацца граззю, пылам, мелам. [Высокі стары] .. так даў Валі дарогу прайсці, што ажно ўліп плячамі ў сцяну і забраў з яе на сябе.. мел. Чорны.

11. Разм. Адклікаць, перавесці на другую работу. Забраць на работу ў раён.

•••

Забраць за жывое — моцна ўсхваляваць, закрануўшы што‑н. інтымнае, набалелае.

Забраць у свае рукі — падпарадкаваць сабе. На начальніка з раёна як хто халоднай вада цэбар узліў. Пачаў біць адбой, але Костусь забраў тады ў свае рукі ўсю справу. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ślub, ~u

м.

1. абяцанне;

uczynić ślub — даць абяцанне;

2. шлюб; сужэнства; вянец;

ślub cywilny — цывільны шлюб;

ślub kościelny — царкоўны шлюб;

wziąć ślub — узяць шлюб; абвянчацца;

dać ślub — абвянчаць; павянчаць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

адарва́ць, -ву́, -ве́ш, -ве́; -вём, -вяце́, -ву́ць; -ві́; -ва́ны; зак., каго-што.

1. Рыўком, пацягнуўшы, аддзяліць (частку ад цэлага, што-н. прымацаванае).

Адарваць лісток календара.

2. звычайна безас. Адрэзаць, знесці (пра галаву, часткі цела) машынай, снарадам і пад.

Выбухам бомбы адарвала ногі.

3. ад каго-чаго. Рэзкім рухам, пераадольваючы супраціўленне, адняць, аддаліць.

А. ад падлогі.

4. перан. Разлучыць; аддзяліць, пазбавіць сувязі з кім-, чым-н.

Ад Васіля хлопцаў усё роўна не адарвеш.

5. перан. Перашкодзіць займацца чым-н., адцягнуць (ад думак і пад.).

А. ад работы.

А. ад чытання.

◊

Адарваць з пупавінай — вырваць з коранем, выкараніць.

Вачэй не адарваць — вельмі захапіцца прыгажосцю каго-, чаго-н.

Вушы (галаву) адарваць (груб.) — набіць, пакараць.

З рукамі адарваць — узяць, купіць што-н. з вялікай ахвотай.

|| незак. адрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. адрыва́нне, -я, н. (да 1 знач.) і адры́ў, -ры́ву, м. (да 4 і 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

авало́даць, авало́дваць

1. (узяць, захапіць што-н) sich (D) áneignen; in Besítz nehmen*, Besítz ergréifen* vt (von D);

2. (кім-н, чым-н) ergréifen* vt, sich bemächtigen (G);

авало́даць сабо́й sich fássen; sich zusámmenreißen* [zusámmennehmen*;]

3. (засвоіць што-н) behérrschen vt; méistern vt, erlérnen vt;

авало́даць мо́вай éine Spráche behérrschen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

закла́д, -ду м.

1. закла́д, зало́г;

з. маёмасці — закла́д (зало́г) иму́щества;

узя́ць сто ты́сяч рублёў у з. — взять сто ты́сяч рубле́й под закла́д (зало́г);

вы́купіць з. — вы́купить закла́д (зало́г);

2. (спор с условием) пари́ нескл., ср.; закла́д;

вы́йграць з. — вы́играть пари́ (закла́д);

◊ ісці́ ў з. — би́ться об закла́д; держа́ть пари́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

но́та I ж.

1. в разн. знач. но́та;

узя́ць высо́кую но́ту — взять высо́кую но́ту;

размаўля́ць на высо́кіх но́тах — разгова́ривать на высо́ких но́тах;

2. только мн. но́ты;

ігра́ць па но́тах — игра́ть по но́там;

◊ як па но́тах — как по но́там

но́та II ж., дипл. но́та;

абме́н но́тамі — обме́н но́тами;

○ верба́льная н. — верба́льная но́та

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

бок бок, род. бо́ка, (туловища, крыши) бо́ку м.;

с бо́ку на́ бок з бо́ку на бок;

◊

бок о́ бок по́бач, по́плеч, плячо́ ў плячо́;

под бо́ком пад бо́кам;

сбо́ку припёка погов. з бо́ку прыпёку;

взять (схвати́ть) за бока́ узя́ць за ска́бы (бакі́);

намя́ть (налома́ть) бока́ аддуба́сіць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ramię

rami|ę

н.

1. плячо;

wzruszyć ~onami — паціснуць плячыма;

na ~ę broń! — на плячо! (каманда);

~ę przy ~eniu — плячо ў плячо;

2. рука;

wziąć kogo pod ~ę — узяць каго пад руку;

3. абдымкі;

wziąć kogo w ~ona — узяць каго ў абдымкі; абняць каго;

4. мат. старана; бок;

~ona prostokąta — бакі прамавугольніка;

z — czyjego

~enia — ад чыйго імя;

dusza na ~eniu — душа ў пятах

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

затрыма́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

1. Перашкодзіць руху каго‑, чаго‑н., прымусіць застацца дзе‑н. Затрымаць машыну. Затрымаць снег на палях. □ Лабановіч накіраваўся да дзвярэй, каб падацца на вуліцу, але Саханюк затрымаў яго. Колас. Іван Рыгоравіч затрымаў клас пасля ўрокаў. Якімовіч. // Спыніць, сканцэнтраваць на кім‑, чым‑н. (погляд, позірк). Алена бездапаможна аглянулася вакол і затрымала позірк на Таццяне. Шамякін. // перан. Адтэрмінаваць што‑н., перашкодзіць чаму‑н. Дажджы затрымалі сяўбу. Затрымаць пуск электрастанцыі. // перан. Спыніць ход, рост, развіццё чаго‑н., перашкодзіць чаму‑н. Халады затрымалі рост раслін. // Запаволіць або спыніць на пэўны час. Затрымаць дыханне.

2. Не аддаць, не выдаць у тэрмін. Затрымаць зарплату.

3. Узяць пад варту; арыштаваць. Затрымаць злачынца. Затрымаць парушальніка граніцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

за́муж,

1. прысл. У выразах: пайсці (выйсці, зайсці) замуж за каго — стаць чыёй‑н. жонкай. [Марына] друга мілага знайшла І выйшла замуж за Данілу. Колас; пайсці (выйсці, зайсці) замуж куды — пажаніўшыся, пераехаць у тую мясцовасць, дзе жыве жаніх. — Жыве .. [бабка Мар’яна] ў суседнім сельсавеце, у Забалоцці: выйшла некалі туды замуж. Якімовіч; выдаць (аддаць) замуж за каго — зрабіць чыёй‑н. жонкай, садзейнічаць уступленню ў шлюб жанчыны. Са старою паняй жыла адзіная дачка, якую з-за ваеннага ліхалецця і нецікавага выгляду не ўдалося выдаць замуж. Брыль; браць (узяць) замуж — жаніцца з кім‑н.

2. у знач. наз. за́муж, ‑а, м. Замужжа, шлюб. І Марфа — не маленькая. Сам чуў — яна прыходзіла да Кляновіча і з яго жонкай гутарыла. Няўдалы замуж, гаворыць. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)