цэйтно́т

(ням. Zeitnot, ад Zeit = час + Not = неабходнасць)

1) недахоп часу на абдумванне чарговых хадоў пры гульні ў шахматы, шашкі;

2) перан. востры недахоп часу ў якой-н. справе.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

вы́йграць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.

1. што і без дап. Набыць у выніку розыгрышу латарэі, перамагчы ў азартнай гульні.

В. мільён рублёў па аблігацыі.

2. што. Дамагчыся перамогі, узяць верх.

В. бой.

В. партыю ў шахматы.

В. справу.

3. што і без дап. Атрымаць выгаду, карысць, перавагу; выгадаць.

В. ад зніжэння цэн.

В. час.

4. перан., у чым. Атрымаць, заслужыць адабральную ацэнку.

В. у чыіх-н. вачах.

|| незак. выйграва́ць, -раю́, -рае́ш, -рае́; -раём, -раяце́, -раю́ць.

|| наз. вы́йгрыш, -у, м. (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ГРОСМА́ЙСТАР

(ням. Groβmeister літар. вял. майстар),

вышэйшае ганаровае спарт. званне па шахматах і шашках. У 1949 Міжнар. шахматнай федэрацыяй (ФІДЕ) устаноўлена званне гросмайстра па шахматах. На Беларусі яго атрымалі Б.Гельфанд, В.Дыдышка, А.Заяц, К.Зварыкіна, А.Кавалёў, В.Купрэйчык, Ю.Шульман, Р.Эйдэльсон. З 1958 прысвойваецца званне гросмайстра Міжнар. федэрацыі гульні ў шахматы па перапісцы (ІКЧФ). Званне гросмайстра па шашках устаноўлена ў 1948 Сусв. федэрацыяй шашак. У Беларусі яго атрымалі А.Альтшуль, А.Балякін, Я.Ватуцін, А.Гантварг, В.Камышлеева, М.Кац, І.Пашкевіч, А.Плакхін, А.Прэсман, З.Садоўская, Л.Сахненка.

т. 5, с. 448

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

спорт, ‑у, М ‑рце, м.

Фізічныя практыкаванні (гімнастыка, барацьба, турызм і пад.), якія маюць мэтай развіццё і загартоўку арганізма. Парашутны спорт. Майстар спорту. □ Азарчук яшчэ раз звярнуў увагу на тое, як спорт дапамог яму ў рабоце. Ваданосаў. Мінскае возера зрабілася цэнтрам воднага спорту ў горадзе. «Беларусь». / Пра гульню ў шахматы, шашкі, пра рыбалоўства і пад. // перан.; чаго і які. Занятак, які з’яўляецца прадметам азартнага захаплення.

[Англ. sport.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усляпу́ю прысл blíndlings;

гуля́ць у ша́хматы усляпу́ю Schach blind spíelen; ав паса́дка усляпу́ю Blíndlandung f -, -en;

ляце́ць усляпу́ю blind flíegen* vi (s) [blíndfliegen* аддз vi (s)]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

БАГДА́НАЎ Самойла, майстар касцяной справы 17 ст. Паходзіў з Беларусі. У 2-й пал. 17 ст. вывезены ў Маскву, працаваў у Аружэйнай палаце Маскоўскага Крамля ў арцелі па маст. апрацоўцы косці. У 1661 вырабіў (з Кірушкам Сцяпанавым, Івашкам Мікіціным, Івашкам і Данілам Грыгор’евымі) з слановай косці шахматы. У 1680 асабіста вытачыў 2 камплекты шахматаў са слановай косці для цара: у адным фігуркі людзей з бердышамі і ружжамі выкананы ў тэхніцы разьбы, у другім — фігуркі гладкія точаныя.

т. 2, с. 203

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

бале́льшчык м спарт Fan [fɛn] m -s, -s; léidenschaftlicher Ánhänger;

футбо́льны бале́льшчык Fúßballfan [-fɛn] m;

надаку́члівы бале́льшчык Kíebitz m -es, -e (пры гульні ў карты, шахматы); гл тс заўзятар

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

сеа́нс м Vórstellung f -, -en; Vórführung f -, -en (кіно); Sítzung f -, -en (у мастака-партрэтыста);

дзённы сеа́нс Tágesvorstellung f;

сеа́нс адначасо́вай гульні́ (у шахматы) Simultánspiel n -s, -e

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

схадзі́ць, схаджу́, схо́дзіш, схо́дзіць; зак.

1. Пайсці куды‑н. і, пабыўшы там, вярнуцца назад. У лес .. [дзед Талаш] не пойдзе, вось толькі сходзіць на сяло ды паслухае, што гавораць людзі. Колас. Яня схадзіла ў гастраном, і калі вярнулася, Настачка, прыбраная, стаяла перад люстрам. Ракітны. [Чарнавус Аўдзею:] — Ты вось што, ты мо схадзіў бы ў брыгаду Глінскага ды паглядзеў, як там што, га? Кулакоўскі.

2. Разм. Зрабіць ход (пры гульні ў шахматы, карты і пад.). Схадзіць сланом.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

па́ртыя, -і, мн. -і, -тый, ж.

1. Палітычная арганізацыя грамадскага класа, якая выражае і абараняе яго інтарэсы.

Палітычныя партыі.

Сацыял-дэмакратычная п.

2. Група людзей, аб’яднаных агульнасцю інтарэсаў, а таксама тых, што сабраліся з якой-н. мэтай.

П. геолагаў.

3. Асобная частка ў шматгалосым музычным творы, якая выконваецца адным інструментам, адным спеваком.

П. фартэпіяна.

П.

Сяргея ў оперы Я.

Цікоцкага «Дзяўчына з Палесся».

4. Адна гульня (у шахматы, шашкі, карты і пад.).

Шахматная п.

5. Пэўная колькасць тавару.

П. летняга адзення.

6. Пра жаніцьбу або замужжа (уст.).

Выгадная п.

|| прым. парты́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)