даспа́ць, ‑сплю, ‑спіш, ‑спіць; зак.

Разм.

1. Праспаць дадаткова пэўны час, каб добра выспацца. Даць даспаць дзецям. □ І з партызанскай прыйдзеш славай, — Тады даспім і даядзім. Астрэйка.

2. Праспаць да якога‑н. часу. Даспаць да ўсходу сонца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

насса́цца, ‑ссуся, ‑ссешся, ‑ссецца; ‑ссёмся, ‑ссяцеся; зак.

Разм. Уволю, многа пассаць. Дзіця нассалася і спіць. □ Дачка .. [Апанаса] была не з плаксівых. Нассаўшыся малака, яна спакойна гуляла на ложку і гула ўвесь час, пакуль Апанас з Якавам палуднавалі. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бяссо́нны, ‑ая, ‑ае.

Які праводзіцца без сну. Ніна Андрэеўна глядзела на.. [мужаў] засмучаны абветраны твар, на чырвоныя ад бяссонных начэй вочы. Якімовіч. // Які не спіць, не хоча спаць. — Няма на цябе ўгамону, бяссонны, — няласкава сустракае.. [свякруха] таго, хто ўвайшоў. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даклі́кацца, ‑клічуся, ‑клічашся, ‑клічацца; зак., каго.

Разм. Клічучы, завучы, прымусіць адазвацца, прыйсці; дазвацца. Часам было цяжка яго [Стася] даклікацца. Гукаеш, гукаеш, а ён глядзіць на цябе і маўчыць. Шамякін. — Спіць. Як з ног зваліўся. Не дабудзішся, не даклічашся... Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сон назоўнік | мужчынскі род

  1. Фізіялагічны стан спакою арганізма, пры якім поўнасцю або часткова спыняецца работа свядомасці і аслабляюцца фізіялагічныя працэсы.

    • Трывожны с.
    • Багатырскі с. (моцны).
    • Заснуць вечным сном (пераноснае значэнне: памерці; высокае).

  2. Тое, што сніцца таму, хто спіць.

    • Убачыць с.
    • Са сну — толькі што прачнуўшыся.
    • Сон у руку (жартаўлівае) — пра сон, які спраўдзіўся.
    • Як у сне — пра стан чалавека, які паглыблены ў свае думкі і нічога вакол сябе не заўважае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

сонны прыметнік

  1. Які адбываецца ў час сну.

    • Соннае дыханне.

  2. Які спіць.

    • Не так лёгка разбудзіць сонных дзяцей.

  3. Вялы, неактыўны ад жадання спаць, які яшчэ не зусім прачнуўся.

    • Соннае дзіця.
    • С. стан.
    • Як сонная муха (запаволены і вялы; размоўнае)

  4. пераноснае значэнне: Пасіўны, бяздзейны.

    • Соннае жыццё.

  5. Снатворны (пра лекі).

    • Сонныя кроплі.
    • Сонная артэрыя — вялікая парная артэрыя з двух бакоў шыі.
    • Сонная хвароба — інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца моцнай санлівасцю.

|| назоўнік: соннасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

притворя́ться​II несов. (представляться кем-, чем-л.) прыкі́двацца, прытвара́цца;

он притворя́лся спя́щим ён прыкі́дваўся, што спіць;

притворя́ться безразли́чным прыкі́двацца абыя́кавым;

притворя́ться глухи́м прыкі́двацца глухі́м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

кантралёр, ‑а, м.

Службовая асоба, якая правярае каго‑, што‑н., кантралюе чыю‑н. дзейнасць. Кантралёр кіно. Кантралёр па зборцы трактароў. □ Калі кантралёр наблізіўся да маёра, які спаў, Таня адвяла яго працягнутую руку: — Не трэба, хай спіць. Білет у яго ў парадку. Даніленка.

[Фр. contrôleur.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нама́рыцца, ‑ма́руся, ‑ма́рышся, ‑ма́рыцца; зак.

Разм. Уволю, многа пама́рыць.

намары́цца, ‑мару́ся, ‑мо́рышся, ‑мо́рыцца; зак.

Разм. Моцна стаміцца, змарыцца. — Больш я цябе не пушчу з хаты, — гаварыла .. [маці] ужо сама сабе. — Днём нацягаецца па тым лесе, наморыцца і ноччу не спіць... Дзіця яшчэ... Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

asleep [əˈsli:p] adj.

1. які́ спіць; спя́чы;

be fast/sound asleep мо́цна спаць;

fall asleep засну́ць

2. апаты́чны, неакты́ўны, безува́жны;

He is as leep to the danger. Ён не ўсведамляе небяспекі.

3. здранцве́лы, зняме́лы (пра руку, нагу)

4. спачы́лы (пра нябожчыка), паме́рлы

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)