upał, ~u

м. спёка, спякота, гарачыня;

odmlewać od (z) ~u — млець ад спякоты

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

znój, znoju

м.

1. спёка; гарачыня;

2. перан. цяжкая праца;

znoje podróży — нягоды падарожжа

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

вар, ‑у, м.

1. Вада ў стане кіпення, ускіпеўшая гарачая вада. [Аннушка:] — Выпі вару з маліннікам. Я табе драбок цукру знайду. Няхай.

2. перан. Разм. Спёка, гарачыня. Сіняе неба ўсё сонцам заліта. Полудзень. Вар. Цішыня. Дожджыку просіць зялёнае жыта. Прагне вады ярына. Колас.

3. Спец. Вараная смала.

•••

Варам варыць гл. варыць.

Як варам абдало гл. абдаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сквар

1. Вогнетрывалая гліна (Чав.).

2. Гарачыня, летняя спёка; засуха (Мсцісл. Бяльк., 201).

□ ф-к Скварск Чав. (Описание Могилевского музея, 1898, 76).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

няшча́дны, ‑ая, ‑ае.

Бязлітасны. Мінаем час няшчаднай смерці, Смуткуем зноў аб ім усе, І кожны з нас глыбока ў сэрцы Часцінку Леніна нясе. Глебка. Тройчы Мы закладвалі падрубы: Лёс няшчадны Селішча знішчаў. І. Калеснік. // Вельмі моцны па сіле праяўленяя. Ці стаяла няшчадная спёка, ці тугі вецер дзьмуў у твар, .. ён ішоў.. поўны надзей, упэўнены, што ўсё пераможа. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Brand

m -(e)s, Brände

1) пажа́р, гарэ́нне

2) гарачыня́, спёка

in ~ stécken — падпа́льваць

in ~ geráten* — загара́цца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Зыр 1 ’адкрытае месца’. Параўн. укр. зір ’зрок’. Апафанічны варыянт кораня, прадстаўленага ў зрок, зрэнка, зара, зорка (гл.) са ступенню i > y.

Зыр 2 ’халодны, пранізлівы вецер’, зы́рыць ’прыпякаць (пра мароз)’, зы́рка ’горача’ (Сл. паўн.-зах.), зыр ’гарачыня, спёка, жар’ (тураў., ТС). Верагодна, перанос ад зыр 1, на што ўказваюць антанімічныя значэнні ў розных рэгіёнах.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пе́кла, -а, н.

1. Паводле рэлігійна-містычных уяўленняў — месца, дзе церпяць вечныя пакуты душы памерлых грэшнікаў.

У чорта ў пекле.

Лезці раней за бацьку ў пекла (прымаўка: паспешліва і недарэчна ўмешвацца ў чые-н. справы, апярэджваючы каго-, што-н.; разм., іран.)

2. Моцная гарачыня, спёка (разм.).

Не сядзі на самым пекле.

Трапіць у самае п. (перан.: у гарачае месца бою, у разгар злосных спрэчак і пад.).

3. перан. Пра нясцерпныя ўмовы жыцця, іншыя ўмовы, стан.

П. вайны.

Душэўнае п.

|| прым. пяке́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Hítze

f -

1) гарачыня́, спёка

vor ~ — ад спёкі

2) запа́л, заўзя́тасць

in der ~ — у гара́чцы

in ~ kómmen* [geráten*] — разгарачы́цца, ускіпе́ць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

змары́ць сов.

1. утоми́ть, истоми́ть; умори́ть; изму́чить;

далёкая даро́га ~ры́ла яго́ — далёкая доро́га утоми́ла (истоми́ла, умори́ла, изму́чила) его́;

2. одоле́ть; смори́ть;

~ры́ў сон — одоле́л (смори́л) сон;

~ры́ла спёка — смори́ла жара́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)