смарчо́к, ‑чка, м.
Тое, што і смаржок. — Хутка смарчкі расці пачнуць, — сказаў Мацвей. — Грыбы такія. Самыя раннія. Лупсякоў. У пушчы, па котлішчах, асцярожна.. зразаў [Алесь] у кошык смарчкі. Гэта было ціхмянае, добрае паляванне. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заснава́цца, ‑снуецца; зак.
1. Узнікнуць, утварыцца. На месцы былой дрыгвы заснаваўся і з небывалай сілай пачаў расці сацыялістычны горад. Кудраўцаў.
2. Пакрыцца, зацягнуцца (павуціннем, смугой і пад.). Лес туманам заснаваўся, Луг расой акрыўся. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Каржане́ць ’абсыхаць’ (Юрч.), ’не расці’ (Янк. БП). Параўн. рус. коржавый ’сухі, зморшчаны, шорсткі’, коржаветь ’цвярдзець’, да корж (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́расці, -сту, -сцеш, -сце; -сцем, -сцеце, -стуць; вы́рас, -сла; зак.
1. гл. расці.
2. з чаго. Стаць большым ростам настолькі, што адзенне стала малое.
В. з касцюма.
3. перан. Удасканальваючыся, дасягнуць больш высокай ступені.
Кампазітар вырас за апошнія гады.
4. Паказацца нечакана, паўстаць перад вачамі.
На парозе вырас сувязны.
Як з-пад зямлі вырас (нечакана паявіўся). Перад падарожнікамі вырас горад.
|| незак. выраста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Wáchsen
n -s
1) рост
im ~ sein — расці́
2) рост, узраста́нне, павелічэ́нне
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ *Лахну́ць, лохнуты ’расці ў сцябло (а не ў клубень) — аб бульбе’ (Клім.). Дзеяслоў на ‑nę‑ ад laxaії > лахаць© (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́шчы: жарт. ро́шчый‑су́шчый ’існы, святы’ (мсцісл., Юрч. Вытв.). Не зусім ясна. Відаць, да расці, рошчы ’які вырас’ і існуе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дро́жджы (род. дражджэ́й) ед. нет дро́жжи;
○ піўны́я д. — пивны́е дро́жжи;
кармавы́я д. — кормовы́е дро́жжи;
◊ як на дражджа́х расці́ — как на дрожжа́х расти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Алю́дзець ’вырасці, зрабіцца больш развітым’ (Шат.). Магчыма, з гоц. liudan ’расці’, бо ў славянскіх і балтыйскіх мовах і.-е. *leu̯dh‑ нібы не мае значэння ’рост, расці’, толькі ’людзі’. Параўн., аднак, серб.-харв. љӳда, љӳдина ’штосьці вялізнае, волат, гігант’ (бел.-серб. ізалекса?). Нарэшце, не выключана яшчэ адна версія алюдзець — зрабіцца людзьмі (у сэнсе ’зрабіцца дарослымі’) (Мартынаў, БЛ, 1972, 1, 16–17).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Буто́н. Рус. буто́н, укр. буто́н. Запазычанне з франц. мовы: франц. bouton ’тс’ (да bouter ’расці, набракаць’). Фасмер, 1, 253; Шанскі, 1, Б, 238.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)