крышталізава́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -зу́ецца; зак. і незак.
1. Ператварыцца (ператварацца) у крышталі.
2. перан. Набыць (набываць) пэўныя ўстойлівыя формы (кніжн.).
Крышталізуюцца новыя ідэі.
|| зак. таксама вы́крышталізавацца, -зуецца і закрышталізава́цца, -зу́ецца (да 1 знач.).
|| наз. крышталіза́цыя, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пераце́рціся, ператрэцца; пр. перацёрся, ‑церлася; зак.
1. Распасціся на часткі ад трэння. Вяроўка перацерлася.
2. Здрабніцца, ператварыцца ў парашок. Пясок перацёрся на пыл.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збуцве́ць, ‑ее; зак.
Гніючы, ператварыцца ў парахню; сапрэць, струхлець. Зробленыя з альховых ці бярозавых плашак, .. [буданы] за тры гады збуцвелі, зараслі крапівай і хмызняком. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абыва́цель, -я, мн. -і, -яў, м.
1. Сталы жыхар якой-н. мясцовасці (уст.).
А. горада.
Сельскі а.
2. Чалавек, які жыве дробнымі асабістымі інтарэсамі.
Ператварыцца ў абывацеля.
|| ж. абыва́целька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек.
|| прым. абыва́цельскі, -ая, -ае.
А. настрой.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спапялі́цца, -лю́ся, -лі́шся, -лі́цца; -лі́мся, -пеліце́ся, -ля́цца; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Ператварыцца ў попел.
2. перан. Растраціцца ў змаганні з чым-н., у перажываннях за што-н. (пра сілы, энергію і пад.).
|| незак. спапяля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Скі́нуцца ‘распрануцца’, ‘прыкінуцца’ (Ян.), ‘распрануцца да галізны, поўнасцю распрануцца’ (Янк. 3.), ‘ператварыцца (у што), пераварочвацца (у каго)’ (Нар. Гом., Растарг.), ‘падскочыць, ускінуцца’, ‘перакінуцца, ператварыцца’ (ТС). Паводле Янкоўскага (Янк. 3., 117), звязана з тэхналогіяй пераўвасаблення праз Тв. скл. т. зв. скідвання — ператварэння, што грунтуецца на змешванні, параўн. ячмень аўсом скінуўся (там жа), г. зн. ‘моцна засмечаны аўсом’, параўн. скинимся травинаю (Растарг.), воўком мог скінуцца (ТС) і пад. Да скінуць, кінуць (гл.); Санько (Крыўя, 1996, 1, 91) мяркуе, што тут назіраецца ўплыў літ. kisti (kiñto, kito) ‘мяняцца, змяняцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мінералізава́цца, ‑зуецца; зак. і незак.
Спец.
1. Ператварыцца (ператварацца) у мінеральныя злучэнні (аб арганічных рэчывах).
2. Насыціцца (насычацца) мінеральнымі солямі.
3. толькі незак. Зал. да мінералізаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здзірване́ць, ‑ее; зак.
Пакрыцца дзірваном, ператварыцца ў дзірван. Праз колькі часу выбіліся на лясную дарогу. Па ёй даўно ніхто не ездзіў — дарога зарасла травой, здзірванела. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ссо́хнуцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -нецца; ссо́хся, ссо́хлася; зак.
1. Перасохнуць, стаць зморшчаным, пакарабаціцца.
Боты ссохліся.
2. Высахшы, зацвярдзець, ператварыцца ў камяк.
Гліна ссохлася.
3. Сасмягнуць, стаць шурпатым (пра вусны).
4. перан. Пахудзець (пра чалавека; разм.).
|| незак. ссыха́цца, -а́ецца.
|| наз. ссыха́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Карзу́н ’кабан’ (Гарэц.). Параўн. кнорез (гл.) ’кабан’. Вытворнае ад корнарезун магло ператварыцца ў карзун. Славянскія паралелі да кнораз вельмі разнастайныя, што тлумачыцца іх амаль поўнай дээтымалагізацыяй. Упадабнснне да суфіксальных форм дало таксама карзюк (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)