улада́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.

1. Правіць краінай, дзяржавай; быць уладаром, мець уладу над кім‑, чым‑н. Уладарыць над прыродай. □ Старая ўладарыла .. [у доме] і пачынала кожны новы дзень трохі не пасярод ночы. Шамякін. Пачалі глядзець навокал мы далёка і глыбока. Уладарым у паветры, зазірнулі мы і ў нетры. Дубоўка.

2. перан. Панаваць, займаць пануючае становішча. Над зямлёю восень уладарыць. Азірае пожні і бары. Ляпёшкін. І толькі ў буру-непагоду, Калі ўладарыць шторм адзін, Парою з дна марскога воды На бераг выплеснуць бурштын. Тарас. За акном стоена і ціха ўладарыла зімовая ноч. М. Стральцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

command

[kəˈmænd]

1.

v.t.

1) зага́дваць

to command the men to fire — загада́ць жаўне́рам страля́ць

2) кама́ндаваць; кірава́ць

The captain commands his ship — Капіта́н кіру́е караблём

3) панава́ць, мець кантро́ль

to command the seas — панава́ць на мо́рах

4) вы́сіцца, мець угля́д

2.

n.

1) зага́дваньне, кама́ндаваньне n.

2) зага́д, нака́з -у m.; інстру́кцыя f.; указа́ньне n.

3) Milit. кама́нда f., кама́ндаваньне n.

to be in command of a regiment — кама́ндаваць палко́м

under command — пад кама́ндаваньнем

at command — у распараджэ́ньні

4) аўтарытэ́т -у m., ула́да f.

5) вало́даньне n., бе́гласьць f. (мо́вы)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

behérrschen

1.

vt

1) улада́рыць, панава́ць

2) вало́даць (замежнай мовай)

3) узвыша́цца (над мясцовасцю)

2.

(sich) вало́даць сабо́й, стры́млівацца

sich ~ lássen* (von D) — падпарадко́ўвацца (каму-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

reign

[reɪn]

1.

n.

улада́рства, панава́ньне n.

a reign of law and order — панава́ньне зако́ну й пара́дку; ула́да f.

2.

v.i.

улада́рыць, панава́ць

A king reigns over his kingdom — Каро́ль улада́рыць у сваі́м карале́ўстве

On a still night silence reigns — У спако́йную ноч пану́е цішыня́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Во́лат ’гігант, асілак’ (БРС, Касп., Гарэц., КТС). Рус. волот, дыял. велет ’тс’, укр. ве́лет, велетень ’тс’, ст.-рус. волотъ, ц.-слав. влатъ ’гігант’, зах.-слав. Veletabi ’племя вільцы ў Макленбургу’ (= *veletove). Было некалькі спроб высветліць этымалогію гэтага слова, але галоўная цяжкасць — хістанне o/e — застаецца нявырашанай. Брукнер (AfslPh, 42, 138) велет звязвае са ст.-слав. велии ’вялікі’, а варыянт волот лічыць больш позняй аналагічнай формай. Сабалеўскі (РФВ, 64, 117) спрабаваў тлумачыць хістанне галосных як розныя асіміляцыі, але гэтага недастаткова. Міклашыч (394) супастаўляе з с.-лац. Veletabi, назвай заходнеславянскага племені. Дапускаецца роднасць з лац. valeo ’я ў сілах, здаровы’, тахар. A wäl‑ ’панаваць’, тахар. B walo, wlo ’пан, гасудар’ (Бенвеніст, Festschr. Н. Hirt, 2, 234). Версія Шахматава (AfslPh, 33, 87 і наст.), паводле якой слова запазычана з кельц. (параўн. ірл. flaith ’валадар’), памылковая па фанетычных прычынах (Фасмер, 1, 344). Аб сувязі тэрмінаў волот, велет з волос, велес гл. Іванаў, Тапароў, Иссл., 62 і наст.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

луна́ць

1. (плаўна лятаць) schwében vi (h, s); wéhen vi (пра сцяг);

2. (пра ўсмешку, думкі) schwében vi (h, s);

у яго́ на губа́х луна́ла ўсме́шка er hatte ein Lächeln auf den Líppen;

3. (пра песні, музыку) sich áusbreiten;

4. (панаваць, адчувацца) zu fühlen [zu mérken, zu spüren] sein; sich fühlbar máchen;

◊

луна́ць у абло́ках in höheren Regiónen [Sphären] schwében

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

überragen

I überragen

vi выдава́цца, вытырка́цца, выступа́ць

II überrágen

vt

1) узвыша́цца (над чым-н.), панава́ць (над мясцовасцю)

2) (an D) перавыша́ць (каго-н. у чым-н.)

an Áusdauer ~ — перасяга́ць [перавыша́ць] (каго-н.) у вы́трымцы

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

wálten

vi (über A) панава́ць (над чым-н.); кірава́ць (чым-н.)

séines Ámtes ~ — выко́нваць свае́ абавя́зкі

schálten und ~ — распараджа́цца па-сво́йму

hier ~ die Natúrkräfte — тут дзе́йнічаюць сі́лы прыро́ды

Gnáde ~ lássen* — шкадава́ць, мі́лаваць, лі́таваць, прабача́ць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

rule​2 [ru:l] v.

1. кірава́ць, панава́ць; улада́рыць

2. выраша́ць (справу); пастанаўля́ць;

The judge ruled that she should have custody. Суддзя пастанавіў, што ёй павінны прызначыць апякунства.

3. ліне́іць, разліне́йваць

♦

rule the roast infml упраўля́ць; распараджа́цца, кама́ндаваць;

rule (smb./smth.) with a rod of iron пра́віць (кім-н./чым-н.) жале́знай руко́й

rule off [ˌru:lˈɔf] phr. v. аддзяля́ць ры́сай; праве́с ці ліне́йкай ры́су

rule out [ˌru:lˈaʊt] phr. v. выключа́ць;

He was ru led out of the game. Яго выключылі з гульні.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

агалі́ць, агалю, аголіш, аголіць; зак., каго-што.

1. Зрабіць голым, зняўшы адзенне, покрыва і пад. Шэя адсунуў на патыліцу сваю чорную высокую, з абшытым казырком, шапку і агаліў высокі маршчыністы лоб. Гартны.

2. Зрабіць бачным што‑н. раней скрытае, зняўшы покрыва. Перасохла.. [рэчка], апала, агаліла крутыя свае берагі і прысмірнела. Галавач.

3. перан. Давесці да галечы, разарыць. [Немцы] агалілі нашчэнт, у морак ахуталі сёлы, Над краем прыйшлі панаваць Расстрэлы, пакуты, турма... Броўка.

4. Раскрыць сутнасць, сапраўдны змест чаго‑н., зрабіць яўным, відавочным. — Ты занадта агаліў сэнс жыцця, — сказаў Турсевіч. Колас.

5. перан. Пакінуць без людзей, без зброі, зрабіць даступным, адкрытым для ворага. Агаліць фронт. □ [Ермашоў:] А вам, таварышы, не шкодзіць павучыцца ў Наганава, як трэба трымаць заняты рубеж. А то, сапраўды: агалілі яго флангі і — бывай здароў... Губарэвіч.

6. Выняць з ножнаў. Агаліць шаблю.

7. Зрэзаць брытвай валасы, пабрыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)