Под ’гарызантальная паверхня ўнутры печы, на якую кладзецца паліва’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Гарэц., ТС, Шат., Касп., Сл. ПЗБ), по́дак ’падэшва гары’ (Гарэц.), пэд ’дашчаная шуфляда ў жорнах, на якой ляжыць ніжні камень’ (лун., Шатал.), ’месца ў гумне для складання снапоў, саломы’ (Янк. 2; петрык., Шатал.), ’скрынка жорнаў’ (Выг., Тарн., Дразд., Касп., Сл. ПЗБ), ’ніжняя частка вулея’ (Сержп. Бортн.; Сл. ПЗБ), по́дка ’ніз, под у вуллі’, по́дзік ’памост для вулля на дрэве’ (ТС), по́дзіне, по́дзішча ’подсцілка пад стог’ (Сцяшк. Сл.), по́днік ’ніжні камень у жорнах (Сл. ПЗБ). Укр.під ’нізкае месца; дно’, рус.под ’ніжняя паверхня ў печы’, ’падлога; дно; ніз’, польск.spód ’ніз’, н.-луж.spódk ’глеба; дно’, в.-луж.póda ’тс’, чэш.půda ’зямля, глеба, грунт’, славац.pȏda ’зямля, глеба; тэрыторыя’, славен.pod ’падлога’, серб.-харв.по̏д ’тс’, балг.под ’тс’, ст.-сл.подъ ’ніз’. Прасл.*podъ. Роднасн. літ.pãdas ’падэшва; гумно; под’, лат.pads ’падлога’, ст.-інд.padá‑m ’крок, след нагі; месца’ (Фасмер, 3, 295–296).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ступа́к, ‑а, м.
Абл.
1. Частка нагі ад костачкі ўніз; ступня. Пасля першага дня балела ўсё цела, як пабітае, кожны мускул адзываўся болем, пачынаючы ад шыі і канчаючы ступакамі ног.Дамашэвіч.// Ніжняя паверхня ступні; падэшва. Да самых маразоў Нічыпар хадзіў босы, і зноў жа таму, што не любіў якіх-небудзь турботаў. — Ступак у мяне нічога не разбірае, — апраўдваўся ён перад людзьмі.Кулакоўскі.
2. Абутак на ступні ног. Намацвае [Амброзім] пад лавай ступакі, саджае ў іх ногі, апранае кажух.Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
sole
I[soʊl]1.
adj.
1) адзі́н, адзі́ны
the sole heir — адзі́ны спадкае́мца
2) то́лькі
We three were the sole survivors — Мы то́лькі трох засталі́ся жывы́я
3) вылу́чны, не для ўсі́х
the sole right of use — вылу́чнае пра́ва на карыста́ньне
4) адзіно́чны
a sole undertaking — адзіно́чнае пачына́ньне
II[soʊl]1.
n.
1) падэ́шваf. (нагі́)
2) падэ́шва чараві́ка, бо́та; падно́сак -ка m., стапа́f.
3) Tech. дно n., асно́ва f.
2.
v.t.
падбіва́ць падэ́швы
III[soʊl]
n.
ка́мбала f. (ры́ба)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Падо́л ’ніжні край сукенкі, кашулі і пад.’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Шат., Касп., Юрч.), подо́л ’тс’ (ТС), ’плыткае месца ў рэчцы, дзе мыюць бялізну’ (Касп., Юрч., Янк., Сцяшк. Сл.), падо́л, паддо́л ’прыпол; падол’ (Сл. ПЗБ). Рус.подо́л ’край адзежы; падэшва гары; нізкае месца пабліз ракі’, укр.поді́л ’нізкае месца; падол жаночай кашулі’, польск.podołek ’падол адзежы’, чэш.podol застар. ’доўгая даліна’, podolek ’падол адзежы’, padol ’доўгая даліна’. Да po‑ і dolъ (Фасмер, 3, 299; Махэк, 134).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́ркавыI
1. про́бковый;
к. шлем — про́бковый шлем;
к. по́яс — про́бковый по́яс;
~вая падэ́шва — про́бковая подошва́;
2. про́бочный;
к. заво́д — про́бочный заво́д;
○ ~вае дрэ́ва — про́бковое де́рево;
к. дуб — про́бковый дуб
ко́ркавыIIанат. ко́рковый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Рант ’вузкая палоска скуры па краях абутку’ (ТСБМ; дзятл., Сл. ПЗБ; Лексика Пол., ТС), ра́нец ’тс’ (ТС), ’вузкая палоска скуры для сшывання кажуха’ (Лексика Пол.), параўн. рус.рант, польск.rant ’палоска скуры, да якой мацуецца падэшва’. Запазычанне з ням.Rand ’кайма, рант’, ’край леса’, ’палі кнігі’, параўн. ст.-в.-ням.Rant, Ranft ’акрайчык хлеба’, англ.rand ’край, кромка’, ст.-англ.rand ’край, шчыт’, ст.-ісл.rąnd ’тс’ (Лявіцкі, 2, 93). Развіццё семантыкі ад ’край’ да ’акантоўка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГІ́ДРЫ
(Hydrida),
атрад беспазваночных жывёл кл. гідроідных тыпу жыгучых. Каля 10 відаў. Пашыраны ў прэсных (зрэдку саланаватых) вадаёмах усяго зямнога шара. На Беларусі 3 віды: гідра звычайная, або бессцябліністая (Hydra vulgaris); гідра сцябліністая, або бурая (Pelmatohydra oligactis); гідра зялёная (Chlorohydra viridissima).
Цела цыліндрычнае, полае, даўж. да 3 см, жаўтавата-шэрае, бурае, ярка-зялёнае або чырвонае. На адным канцы цела падэшва, якой гідры прымацоўваюцца да субстрату, на другім — рот, абкружаны 4—20 шчупальцамі з жыгучымі клеткамі. Размнажэнне бясполае (пачкаванне) і палавое. Раздзельнаполыя і гермафрадыты. Пасля апладнення звычайна гінуць, а з яец вясной выходзяць маладыя гідры. Драпежнікі: жывяцца інфузорыямі, калаўроткамі, ракападобнымі, малашчацінкавымі чарвямі, лічынкамі рыб. Аднаўляюцца з 1/200 ч. цела (рэгенерацыя). Індыкатары чысціні вадаёмаў. Выкарыстоўваюцца ў доследах.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ві́нкель ’дэталь у плузе, да якой прымацоўваюцца падэшва і паліца’ (маст., Шатал.), усх.-беласт.vʼínkʼel (Смул.) ’вугольнік для вымярэння вуглоў’ (Сцяшк. МГ, Інстр. II, БРС, КТС). Укр.вінкель ’вугольнік’, рус.винкель ’тс’, польск.winkiel ’вугольнік’. Запазычана з ням.Winkel ’вугал, вугольнік’. Пра шлях запазычання меркаваць цяжка, таму што ў помніках ст.-бел. пісьменнасці слова не адзначана; у рус. літаратурнай мове яно фіксуецца з 1709 г. У бел. гаворкі лексема вінкель магла трапіць з мовы рамеснікаў (нямецкіх каланістаў) або праз польскую мову значна раней.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарпе́да ’падводны сігарападобны снарад’ (ТСБМ), сюды ж тарпэ́ды ’басаножкі’ (Сцяшк.). Праз рус.торпе́да, польск.torpeda з англ.torpedo ’электрычны скат; тарпеда’ < лац.torpēdo ’стан нерухомасці; электрычны скат’. У сучасным значэнні з пачатку XIX ст. (ЕСУМ, 5, 608; Чарных, 2, 252; Голуб-Ліер, 485). Назва басаножак, хутчэй за ўсё, па знешняму падабенству. Меркаванні Лаўчутэ (Балтизмы, 133) аб запазычанні назвы з балтыйскіх моў, параўн. літ.pė́de, pėdžià ’басаножка, падэшва з вяровак’ < pė́da ’ступа, ступня’, пры няясным паходжанні пачатку слова не пераконваюць. Параўн. танкеткі, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плазьмо́ ’частка сахі’ (ельск., Выг.) — у выніку далучэння суф. ‑(ь)мо да польск.płaz (< płazać się ’поўзаць’), якое з’яўляецца багемізмам (з XVI ст.), параўн. чэш.płaz, мар.zp/az, sp/’az ’частка плуга’, а таксама славац.plaz ’паўзун плуга’, славен. (ojpluz ’ніжняя падкладка ў плузе, сасе’, ’левая ручка ў плузе’, серб.-харв.плсгз ’частка плуга’, балг.плазица ’тс’, ім адпавядае ўсх.-слав.полаз, параўн. рус.полоз (сахі, плуга) — падэшва, нарогі, на якія набіваецца лямеш і сашнікі < прасл.*polzh > полаз (гл.). Утварэнне з суф. ‑мо, як у вязьмо, правалю (гл. Сцяцко, Афікс. наз., 54).