угамо́н м.: угамо́ну няма́ нет угомо́ну

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

самападман, ✂, м.

Абман самога сябе, унушэнне сабе таго, чаго няма ў сапраўднасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

бязвы́хадны, ✂.

Пра становішча, з якога няма выйсця.

  • Бязвыхаднае становішча.

|| наз. бязвыхаднасць, ✂.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

упа́сці, упаду, упадзеш, упадзе; упадзём, упадзяце; пр. упаў, упала; заг. упадзі; зак.

1. Зак. да падаць (у 1, 2, 4, 5, 7–10 знач.).

2. Уваліцца, запасці ўнутр. [Гардзей:] — Вунь як яна [сястра] пастарэла. Нос завастрыўся. Вочы ўпалі, як бы выцвілі. Сабаленка. Цяпер.. [Андрэй] амаль не падобны на сябе: твар густа зарос, скроні ўпалі і быццам бы пасівелі. Кулакоўскі.

3. у што. Дайсці да якога‑н. стану, становішча (звычайна цяжкага). Упасці ў роспач. Упасці ў спячку. Упасці ў беднасць. □ Кет Джэры паспрабавала расплюшчыць павекі і ўспомніць. Але ні першае, ні другое зрабіць не ўдалося. Яна зноў упала ў забыццё. Гарбук. Упаў Даніла ў злосць, у ярасць, Уладу страціў над сабой. Колас. // Прыйсці ў сваіх поглядах, паводзінах да чаго‑н. непажаданага. Упасці ў ідэалізм. Упасці ў фармалізм. Упасці ў распусту. Упасці ў крайнасць.

•••

Волас з галавы не ўпаў (не ўпадзе) гл. волас.

Не ўпасці тварам у гразь — тое, што і не ўдарыць тварам у гразь (гл. ударыць).

Сэрца ўпала гл. сэрца.

Упала заслона гл. заслона.

Упасці духам — тое, што і заняпасці духам (гл. заняпасці).

Упасці на калені — тое, што і стаць на калені (гл. стаць).

Упасці (укінуцца) у вока (вочы) каму — а) звярнуць на сябе ўвагу. «Чым я так упаў яму [дакладчыку] ў вока? — падумаў я. — Вучыўся, як і ўсе.» Сабаленка; б) спадабацца. [Несвіжанка] адразу ўпала.. [Кірылу] ў вока, але ён усімі сіламі стараўся ніколі не спатыкацца з ёю. Чорны.

Упасці ў ногі — а) пакланіцца каму‑н., упасці ніц перад кім‑н.; б) пачаць маліць, прасіць каго‑н. [Язэп] разумеў, што Клава ў ногі яму не ўпадзе... Яна гордая і прасіць яго не стане. Асіпенка.

Яблыку няма дзе ўпасці — а) вельмі многа каго‑н. Бываюць такія сходы, што тут яблыку няма дзе ўпасці: і на падаконніках людзі сядзяць, і на парозе, хто ўжо зусім змарыўся, ёсць у канцылярыі ляжанка, дык і на ляжанку садзіцца. Кулакоўскі; б) вельмі цесна. — Зноў Заранік адчыніў дзверы, — злосна заўважыў нехта з глыбіні вагона. — Тут і так няма дзе яблыку ўпасці. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ахво́та, ✂, ж.

  1. Жаданне, імкненне.

    • А. вучыцца.
    • Дзе няма ахвоты, там няма работы (прыказка).
    • Мне спяваць а.

◊

  • Ахвота бярэ (разм.) — ёсць жаданне да чаго-н.

  • Сагнаць ахвоту (разм.) — задаволіць жаданне, нацешыцца, здаволіцца чым-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

не́откуда нареч. няма́ адку́ль, не́адкуль;

ему́ не́откуда э́то взять яму́ няма́ адку́ль гэ́та ўзяць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

дранік, ✂, м.

Блін з дранай бульбы.

  • Няма смачнейшай ежы, як дранікі са смятанай.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

ратунак, ✂, м.

Дапамога, аказаная ў выпадку няшчасця; ратаванне, збавенне.

  • Прасіць ратунку.
  • Няма ратунку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

паспеецца, ✂; безас.; зак. (разм.).

Няма куды спяшацца, можна паспець.

  • З паездкай паспеецца, пачакайце.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

бяздо́жджыца, ✂, ж. (разм.).

Летняя пара, калі няма дажджоў; сухмень.

  • Цэлы месяц стаяла б.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)