АЗЕРБАЙДЖА́НСКАЯ МО́ВА,
адна з цюркскіх моў (агузасельджукская падгрупа), дзярж. мова Азербайджанскай Рэспублікі (гл. Азербайджан). Пашырана таксама ў Грузіі, Арменіі, Дагестане, Іране, Іраку і Турцыі. З сучасных моў найб. блізкая турэцкай. Мае 4 дыялектныя групы: усх. (бакінскі, кубінскі, шэмахінскі дыялекты, муганская і ленкаранская гаворкі), зах. (казахскі, гянджынскі, карабахскі дыялекты і айрумская гаворка), паўн. (нухінскі дыялект і закатальска-кахская гаворка), паўд. (нахічэванскі, ардубадскі, таўрызскі дыялекты і ерэванская гаворка). Адрозненні ў дыялектах закранаюць пераважна фанетыку і лексіку. Літ. азербайджанская мова развіваецца з 13 ст. (аснова — шэмахінскі і бакінскі дыялекты).
У фанет. сістэме 9 галосных фанем, 23 зычныя. У марфалогіі 9 часцін мовы, у т. л. паслялогі. У сінтаксісе развіта сістэма злучнікавых складаных сказаў. Пісьменства да 1929 на аснове араб. графікі, у 1929—39 на аснове лац. алфавіта, з 1939 на аснове рус., з 1991 — лац. графікі.
т. 1, с. 161
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дзе́я, -і, мн. -і, дзей, ж.
1. Дзейнасць, справа.
Там добрая д., дзе адзін арэ, а другі сее (з нар.).
2. Падзея, пра якую ідзе гаворка.
Д. адбываецца ў часы вайны.
3. Закончаная частка драматычнага твора або тэатральнай пастаноўкі.
Камедыя ў трох дзеях.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вяза́цца, вяжу́ся, вя́жашся, вя́жацца; вяжы́ся; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.), з чым. Знаходзіцца ў адпаведнасці з чым-н.; узгадняцца.
Версія не вяжацца з фактамі.
2. да каго. Прыставаць, чапляцца.
Не вяжыся да чалавека.
◊
Не вяжацца гаворка (разм.) — не атрымліваецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прачу́тка ’чутка, гаворка’ (Янк. 3.), без прочу́тку ’без просыпу’ (ТС). Да *прачуць < чуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
свя́зный скла́дны, звя́зны;
свя́зный расска́з скла́днае (звя́знае) апавяда́нне;
свя́зная речь звя́зная (скла́дная) гаво́рка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гамо́нка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Разм.
1. Тое, што і гаворка (у 1 знач.); гутарка, размова. [Алеся] хвалявалі падазрэнні на Парэчкуса, і ён паволі павярнуў гамонку ў гэтым напрамку. Броўка.
2. Тое, што і гаворка (у 2 знач.); гоман. Цішыня панавала навокал: ні людской гамонкі, ні брэху сабакі, ні кудахтання курыцы. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падвы́піць, ‑п’ю, ‑п’еш, ‑п’е; зак.
Разм. Крыху, нямнога выпіць спіртнога; стаць, зрабіцца злёгку п’яным. Падвып’юць, ведаеш, мужчыны. Ото гаворка распачнецца! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памо́ўка, ‑і, ДМ ‑моўцы; Р мн. ‑мовак; ж.
Гаворка (ужываецца звычайна ў прымаўцы: Пра воўка памоўка, а воўк і тут).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эмфаты́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які вызначаецца асаблівай эмацыянальнай выразнасцю. Эмфатычная гаворка.
2. Які вымаўляецца з асобым напружаннем. Эмфатычныя зычныя. Эмфатычныя гукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
gwara
ж. лінгв.
1. гаворка; дыялект;
2. арго; жаргон;
gwara warszawska — варшаўскае арго;
3. уст. гутарка; гаворка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)