Verbum

Рэчаі́снасць (ТСБМ), рэчаві́стасць ’тс’ (Байк. і Некр., Нар. Гом.). Калька з польск. rzeczywistość ’тс’, якое, паводле Брукнера, створана на ўзор oczywisty (Брукнер, 475).

Габіне́т уст. ’кабінет’ (БРС). Укр. дыял. габіне́т. Запазычанне з польск. gabinet ’тс’, а гэта з іт. gabinetto ’тс’ (Слаўскі, 244; Брукнер, 130). Параўн. кабіне́т.

Ляўконія ’мацыёла, Matthiola R. Br.’ (ТСБМ, Кіс.). З польск. lewkonia (як piwonia) з lewkoja ’тс’ (Брукнер, 678; Слаўскі, 4, 189–190). Да ляўкой (гл.).

Рушні́ца ’стрэльба’ (Гарэц., Мат. Гом., ТС), ’вінтоўка, ружжо’ (Сл. Брэс.). Запазычана праз польск. rusznica ’тс’ з чэшскай, дзе значыла ’ручная агнястрэльная зброя’ (Брукнер, 469).

◎ Нага́на ’ганьба, знеслаўленне’ (Нас.). Аддзеяслоўны назоўнік; параўн. дзеяслоў зак. трыв. ад ганіць (гл.): наганіць (Нас.), што, як здаецца, не дае падстаў лічыць яго запазычаннем з польск. nagana ’ўшчуванне, прачуханка’, а таксама ’загана, недахоп’, якое адносяць да *ganiti ’гнаць’ (Варш. сл.) або да gana, ganić; апошняе Брукнер лічыць выключна чэшска-польскім словам, запазычаным усходнімі славянамі (Брукнер, 134). Сюды ж, відаць, і нагины ’дрэнны’ (Жд. 1), параўн. польск. naganny ’дрэнны, ганебны’.

Тарапа́та ’гора, бяда’ (Сцяшк. Сл.), тарапа́ты ’клопат, турботы’ (беласт., Сл. ПЗБ), ст.-бел. тарапата ’клопат, цяжкасць’ (1606 г., КГС). Параўн. польск. tarapata ’шум, грукат; клопат, турботы’, ’трашчотка’, якое лічыцца крыніцай запазычання (Булыка, Лекс. запазыч., 137), далей выводзяць з ням. Strapanze ’цяжкая праца, клопат’ (Брукнер, 565; ЕСУМ, 5, 520), што няпэўна. Звязваюць таксама з польск. trapacić, trapacować ’мучыць, гнясці, непакоіць’, што з іт. strapazzo, strapazzare ’мука, мучыць’ (Брукнер, 575).

Бэнцаль ’байструк’ (Некр.). Бясспрэчна, з польск. bęcwal, bencwal ’дурань, пень, нехлямяжы’ (а гэта, магчыма, ад назвы каня Bucefal, гл. Варш. сл., 1, 141; Брукнер, 24).

Вага́ры́ць ’уцякаць’ (жаргон.) (Сцяшк. МГ). Утворана на беларускай глебе ад польск. wagary ’прагул’; параўн. польск. chodzić na wagary, wagarować ’прагульваць’ < лац. vagari ’валачыцца’ (Брукнер, 599).

Вакаваць ’быць вольным, незанятым’ (Нас.). Укр. вакувати ’тс’. З польск. wakować ’тс’ < лац. vacare (Булыка, Запазыч., 55; Кюнэ, Poln., 112; Брукнер, 599; Рудніцкі, 1, 296).

*Вароваць, варовать ’абумоўліваць’ (Гарб.). Ст.-бел. варовати (Булыка, Запазыч.). З польск. warować (Булыка, там жа), а гэта з ням. währen (гл. Брукнер, 601). Гл. вараваць.