Verbum

анлайнавы слоўнік

прыба́віць, ‑баўлю, ‑бавіш, ‑бавіць; зак., што.

1. і чаго. Далучыць, дадаць што‑н. да чаго‑н.; павялічыць колькасць чаго‑н. — Бяда ўся ў зямельным голадзе. А хутары зямлі не прыбавяць. Галавач. // Павялічыць, зрабіць большым (памер, колькасць, хуткасць і пад.). Танкі прыбавілі хуткасць і паспелі пераскочыць мост раней за «праціўніка». Хомчанка. Якаў больш не сцерпеў размовы з Цітком, прыбавіў кроку і пакінуў яго ззаду. Лобан.

2. і без дап. Сказаць што‑н. у дадатак да ўжо сказанага; дадаць. А другі голас прыбавіў: — Усё ўбівае ў галовы, што не гэтак, кажа, жыць трэба, як мы жывем.. Чорны.

3. і без дап. Разм. Перабольшыць, прыхлусіць. — Чаму не скажуць? ото дзіва! Той самы «Тэш», каб падлізацца, Яшчэ прыбавіць і размажа! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ба́віцца ₁ ’бавіцца, марудзіць, затрымлівацца; забаўляцца’, сюды ж ба́віць (Шат., Касп., Бяльк., Нас., Выг. дыс.), баві́цца ’праводзіць час без справы’ (Бір. Дзярж.). Ст.-бел. бавити ’затрымліваць’, ’марудзіць’ (Нас. гіст.; параўн. Бярында, 101: продо́лжую, ба́влю). Прасл. baviti (ст.-рус. бавити, рус. ба́вить, укр. ба́вити ’забаўляць’, польск. bawić, чэш. baviti, балг. ба́вя ’забаўляю’ і г. д.) — стары каўзатыў да byti (гл. быць). Гл. Траўтман, 40–42; Фасмер, 1, 101, 260; Слаўскі, 1, 28; Бернекер, 46–47. Прасл. byti: baviti, магчыма, першапачаткова земляробскі тэрмін, параўн. Гірт, Gram., I, 82. Адносна вакалізма ў *baviti параўн. Курыловіч, L’apophonie, 325. Сюды ба́ўны ’марудны’ (Гарэц.), ба́ўна ’марудна’ (Др.-Падб., Гарэц.). Параўн. і ўкр. (букавін.) ба́вно ’паволі’, якое, аднак, Жылко (Нариси, 234) лічыць старым усх.-слав. прыслоўем.

Ба́віцца ₂ ’займацца чым-небудзь’ (Нас.). Гэта значэнне ўжо ў ст.-бел. мове (гл. Нас. гіст.; Бярында, 17, 21, 33, 59 і наст.). Ст.-польск. bawić займацца чым-небудзь’, серб.-харв. ба̏вити се ’тс’. Відаць, у беларускай мове гэта запазычанне з польскай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

spend [spend] v. (spent)

1. (on) тра́ціць, растра́чваць, выдатко́ўваць;

spend much trouble/pains on smth. тра́ціць шмат намага́нняў на што-н.;

She spent herself for her children. Яна аддала ўсю сябе дзецям.

2. право́дзіць, ба́віць (час);

spend one’s time in reading право́дзіць час за чыта́ннем;

Spend a week with us. Заставайся з намі на які тыдзень.

♦

spend a penny BrE, infml, dated пайсці́ ў прыбіра́льню

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

spend

[spend]

v.t. spent

1) выдатко́ўваць, тра́ціць

She spent ten dollars today — Яна патра́ціла сёньня дзе́сяць даля́раў

2) марнава́ць, тра́ціць

Don’t spend any more time on that — Не марну́й больш ча́су на гэ́та

3) право́дзіць, ба́віць час

to spend a day at the beach — праве́сьці дзень на пля́жы

4) марнатра́віць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

idle

[ˈaɪdəl]

adj.

1) незаня́ты; во́льны; бязьдзе́йны; беспрацо́ўны

to stand idle — прасто́йваць (пра фа́брыку)

2) гультаява́ты, ляні́вы

3) бескары́сны, ма́рны, дарэ́мны

4) пусты́, беспадста́ўны (страх, ве́сткі)

v.i.

1) нічо́га не рабі́ць, гультаява́ць, бязьдзе́йнічаць

2) прахо́джвацца, туля́цца

3) быць на халасты́м хаду́ (пра мато́р)

v.t.

марнава́ць, бязьдзе́йна ба́віць (час)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Ва́біць ₁ ’прынаджваць, прыцягваць, клікаць’ (БРС, Яруш., Гарэц.); ’свістаць для прынаджвання дзікіх птушак’ (Інстр. II); ’зводзіць, выклікаць’ (Гарэц.), вабіцца ’ісці на прынаду, спакушацца’ (Гарэц.). Рус. вабить, укр. вабити, польск. wabić, в.-луж. wabić, н.-луж. wabiś, чэш. vábiti, славац. vábiť, макед. ваби, балг. ва́бя, серб.-харв. ва́бити, славен. vabiti, ст.-слав. вабити. Прасл. *vabiti ’крычаць’. Згодна з адной версіяй (Развадоўскі, Wybór, 2, 157), праславянскае слова суадносіцца з гоц. wōpjan, ст.-ісл. оéра ’крычаць, лемантаваць’ і інш. Гл. яшчэ Праабражэнскі, 1, 61; Траўтман, 333–337; Скіт, 706; Покарны, 1109; Рудніцкі, 1, 287; Фасмер, 1, 263; БЕР, 1, 110; Махэк₂, 673; Скок, 3, 557. Згодна з іншай версіяй, праслав. *vabiti было непасрэдна звязана з назвай паляўнічай прылады (пасткі) і мела першапачаткова значэнне ’заманьваць птушку ў пастку’, адкуль пазней развілося значэнне ’прынаджваць птушку голасам’. Параўн. паралелі да *vabiti: ст.-інд. ubhnā́ti ’звязвае’, ст.-грэч. ὕφος ’сетка’, лац. lасеге ’вабіць’ і laquens ’сіло, пятля’, ст.-в.-ням. spanan ’вабіць’ і ст.-англ. spannan ’звязваць’ (Мартынаў, Лекс. взаим., 190–191).

Ва́біць ₂ ’марнаваць час; забаўляць’, вабіцца ’затрымлівацца; забаўляцца, гуляць’, ваблены ’марудны’ (Яўс.). Узнікла ў выніку метатэзы: бавіць > вабіць, што пацвярджаецца поўным супадзеннем семантыкі абодвух дзеясловаў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зба́віць ¹, збаўлю, збавіш, збавіць; зак., што.

1. Адняць (якую‑н. частку) ад агульнай колькасці, вагі і пад. Збавіць кілаграм вагі.

2. таксама чаго. Зменшыць велічыню або колькасць чаго‑н.; убавіць. Збавіць цану. Збавіць крок (пайсці цішэй). Збавіць вагі, у вазе (пахудзець). □ Нам нічога не аставалася, як толькі збавіць ход, каб ненарокам не перакуліць лодку. Сачанка. // Зменшыць сілу чаго‑н.; аслабіць, знізіць. Збавіць тон. □ Калі абставіны склаліся так, што Дарошку не давялося ўключыцца ў другі тур конкурсу, юнак не збавіў тэмпаў, не пачаў працаваць горш. Арабей.

•••

Збавіць газ — зменшыўшы наступленне гаручага, сцішыць ход машыны.

зба́віць ², збаўлю, збавіш, збавіць; зак., каго-што.

Памагчы пазбегнуць каго‑, чаго‑н.; пазбавіць, вызваліць ад каго‑, чаго‑н. Збавіць ад бяды. Збавіць душу ад пакут. □ Адзіны выхад іх ад смерці збавіць — У час зацішша з крэпасці адправіць. Бачыла.

•••

Божа збаў гл. бог.

зба́віць ³, збаўлю, збавіш, збавіць.

Зак. да бавіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ball

[bɔl]

1) мяч -а́ m.; мя́чык -а m.

2) клубо́к -ка́ m.

3) ку́ля f., ядро́ n

4) га́лка f.

v.t.

змо́тваць у клубо́к

•

- ball up

- be on the ball

- keep the ball rolling

- start the ball rolling

[bɔl]

1) баль -ю m.

2) паце́ха, заба́ва f.

to have a ball — ве́села ба́віць час, до́бра це́шыцца, забаўля́цца

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

game

[geɪm]

1) гульня́ f.; прыла́ды для гульні́

2) Sport. гульня́, па́ртыя f.

to lose a game — прайгра́ць гульню́

3) дзі́кая зьверына́, дзічы́на f.

adj.

1) адва́жны, энэргі́чны; заўзя́ты, з запа́лам

2) ахво́ча гато́вы зрабі́ць што-н.

to be game for anything — быць гато́вым на ўсё, нічо́га не бая́цца

v.i.

гуля́ць у аза́ртныя гу́льні на гро́шы

to game deep — гуля́ць на высо́кую ста́ўку

v.t.

раскіда́ць, праманта́чваць гро́шы; ба́віць час за аза́ртнымі гу́льнямі

to game away one’s inheritance — праманта́чыць сваю́ спа́дчыну

be on or off one’s game — быць до́брым або́ благі́м гульцо́м

die game — паме́рці ў баі́, му́жна паме́рці

game laws — пра́вілы палява́ньня, рыбало́ўлі; зако́ны ахо́вы дзічыны́

games — атлеты́чныя спабо́рніцтвы

the Olympic games — Алімпі́йскія гу́льні

make game of — сьмяя́цца, насьміха́цца з каго́-чаго́; кпіць з каго́-чаго́

play the game, informal –

а) гуля́ць паво́дле пра́вілаў

б) дзе́йнічаць сумле́нна

The game is up — Спра́ва прайгра́ная; Плян ня ўда́ўся

[geɪm]

adj., informal

скале́чаны, зьняве́чаны (пра нагу́, руку́); кульга́вы

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

вре́мя ср.

1. час, род. ча́су м.;

вре́мя и простра́нство час і прасто́ра;

настоя́щее, проше́дшее, бу́дущее вре́мя грам. цяпе́рашні, про́шлы, бу́дучы час;

2. (время года) пара́, -ры́ ж.;

четы́ре вре́мени го́да чаты́ры пары́ го́да;

3. в знач. сказ. пара́;

вре́мя спать пара́ спаць;

◊

вре́мя те́рпит час яшчэ́ ёсць, час (яшчэ́) дазваля́е, ча́су (яшчэ́) хапа́е;

вре́мя не те́рпит, вре́мя не ждёт ча́су ма́ла (няма́), час не чака́е;

корота́ть вре́мя право́дзіць (ба́віць) час;

всему́ своё вре́мя на ўсё свой час;

с тече́нием вре́мени з ця́гам ча́су;

в своё вре́мя у свой час, сваі́м ча́сам;

в ско́ром вре́мени неўзаба́ве, у ху́ткім ча́се;

(в) пе́рвое вре́мя пе́ршыя часы́;

во вре́мя о́но уст. у часы́ да́ўнія;

на вре́мя на не́йкі час;

вре́мя от вре́мени, от вре́мени до вре́мени час ад ча́су, (изредка) калі́-нікалі́;

со вре́менем з ча́сам;

до сего́ вре́мени дагэ́туль, да гэ́тага ча́су;

до поры́, до вре́мени да пары́, да ча́су, паку́ль што;

одно́ вре́мя адзі́н час (не́йкі час);

в одно́ прекра́сное вре́мя аднаго́ ра́зу, (однажды) адно́йчы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)