Verbum

стры́гчы, стрыгу́, стрыжэ́ш, стрыжэ́; стрыжо́м, стрыжаце́, стрыгу́ць; стрыг, -гла́, -гло́; стрыжы́; стры́жаны; незак.

1. што. Зразаць або караціць што-н., падразаючы чым-н.

С. валасы.

С. газон.

С. ногці.

2. каго (што). Падразаць валасы, шэрсць якім-н. спосабам.

С. кліента.

С. пад бокс.

◊

Стрыгчы купоны — жыць на рэнту, на працэнты ад каштоўных папер.

Стрыгчы ўсіх пад адзін грэбень — раўняць усіх у якіх-н. адносінах.

|| зак. абстры́гчы, -стрыгу́, -стрыжэ́ш, -стрыжэ́; -стрыжо́м, -стрыжаце́, -стрыгу́ць; -стры́г, -гла́, -гло́; -стрыжы́; -стры́жаны і астры́гчы, астрыгу́, астрыжэ́ш, астрыжэ́; астрыжо́м, астрыжаце́, астрыгу́ць; астры́г, -гла́, -гло́; астрыжы́; астры́жаны.

|| звар. стры́гчыся, стрыгу́ся, стрыжэ́шся, стрыжэ́цца; стрыжо́мся, стрыжаце́ся, стрыгу́цца; стры́гся, -глася; стрыжы́ся (да 2 знач.); зак. абстры́гчыся, -стрыгу́ся, -стрыжэ́шся, -стрыжэ́цца; -стрыжо́мся, -стрыжаце́ся, -стрыгу́цца; -стрыжы́ся і астры́гчыся, астрыгу́ся, астрыжэ́шся, астрыжэ́цца; астрыжо́мся, астрыжаце́ся, астрыгу́цца; астрыжы́ся.

|| наз. стры́жка, -і, ДМ -жцы, ж.

чы́сціць, чы́шчу, чы́сціш, чы́сціць; чы́шчаны; незак.

1. каго-што. Рабіць чыстым, здымаючы гразь, пыл і пад. з паверхні чаго-н.

Ч. касцюм.

2. што. Здымаць лупіны, скуру, луску і пад. (з гародніны, садавіны, рыбы і інш.; разм.).

Ч. бульбу.

Ч. рыбу.

3. што. Ачышчаць, вызваляць ад таго, што забруджвае, загрувашчвае што-н.

Ч. сад.

4. перан., каго-што. Абкрадаць, рабаваць (разм.).

5. перан., каго (што). Лаяць каго-н., сварыцца на каго-н. (разм.).

|| зак. вы́чысціць, -чышчу, -чысціш, -чысціць; -чышчаны (да 1 і 3 знач.), ачы́сціць, -чы́шчу, -чы́сціш, -чы́сціць; -чы́шчаны (да 1—4 знач.) і пачы́сціць, -чы́шчу, -чы́сціш, -чы́сціць; -чы́шчаны (да 1—4 знач.).

|| наз. чы́стка, -і, ДМ -тцы, ж., чы́шчанне, -я, н. (да 1—3 знач.) і ачы́стка, -і, ДМ -тцы, ж.

|| прым. чысці́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Ч. агрэгат.

шуга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Гарэць яркім полымем, палаць; вырывацца адкуль-н. (пра полымя і пад.); палымнець.

Шугаў пажар.

Шугае агонь. 3 акон шугала полымя.

Над лесам шугае зарыва.

2. перан. Праяўляцца, праходзіць бурна, імкліва.

На дварэ шугала вясна.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыліваць да твару (пра кроў).

Кроў шугае ў твар.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Парывіста дзьмуць, урывацца куды-н. (пра дым, пару і пад.).

Цяпло шугае ў твар.

5. каго-што. Падкідаць на руках, гайдаць, гушкаць.

Ш. імянінніка.

6. Рэзка падымацца ўгору, узлятаць.

Птушкі шугаюць угару.

Велічныя сосны шугаюць у неба (перан.: высяцца).

7. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Добра расці, буяць.

Шугае расліннасць.

|| аднакр. шугану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. шуга́нне, -я, н.

насы́ціць, -сы́чу, -сы́ціш, -сы́ціць; -сы́чаны; зак.

1. каго-што. Накарміць уволю.

2. перан., што. Напоўніць, прасякнуць што-н. якім-н. рэчывам у вялікай колькасці.

Паветра насычана вільгаццю.

3. перан. Поўнасцю задаволіць свае патрэбы, жаданні і пад. (разм.).

Н. сваю цікаўнасць.

4. перан., што. Напоўніць, забяспечыць у вялікай колькасці.

Н. рынак таварамі.

|| незак. насыча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. насычэ́нне, -я, н.

нату́ра, -ы, ж.

1. Характар, тэмперамент чалавека.

Гэта быў чалавек вясёлай натуры.

2. Тое, што і прырода (у 1 знач.).

3. Жывыя істоты, з’явы, прадметы рэальнага свету, з якіх малююць, робяць скульптуры, здымкі і пад.

Маляваць з натуры.

4. Тое, што і натуршчык.

5. Тавары, прадукты як плацежны сродак замест грошай.

Разлічвацца натурай.

|| прым. нату́рны, -ая, -ае (да 3 знач.).

Натурная замалёўка.

падо́бны, -ая, -ае.

1. Які мае падабенства з кім-, чым-н., нагадвае каго-, што-н.

Падобныя з твару.

2. Такі, як гэты (пра які ідзе гаворка).

Другі п. выпадак здарыўся ў іншым месцы.

3. У геаметрыі: тоесны па форме, але розны па велічыні.

Падобныя трохвугольнікі.

○

І падобнае (скарочана на пісьме «і пад.») — ужыв. ў канцы пералічэння тоесных прадметаў, з’яў і інш.

надзялі́ць, -дзялю́, -дзе́ліш, -дзе́ліць; -дзе́лены; зак., каго-што кім-чым.

1. Даць у асабістае карыстанне, выдзеліць як долю.

Н. зямлёю.

2. Даць як гасцінец, падарунак, падарыць.

Н. дзяцей цукеркамі.

3. перан. Адарыць каго-н. якімі-н. якасцямі (сілай, здольнасцямі і пад.).

Н. вялікай сілай волі.

Н. уладай.

|| незак. надзяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. надзе́л, -у, м. і надзяле́нне, -я, н.

завалачы́, -лаку́, -лачэ́ш, -лачэ́; -лачо́м, -лачаце́, -лаку́ць; -ло́к, -лакла́, -ло́; -лачы́; -ло́чаны; зак.

1. каго-што. Валочачы, цягнучы, даставіць куды-н.

З. мяшок з бульбай у склеп.

З. за вугал.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Закрыць, зацягнуць (хмарамі, туманам і пад.).

Хмары завалаклі неба.

Бухту завалакло туманам.

|| незак. завалака́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і завала́кваць, -аю, -аеш, -ае.