дапалі́ць, ‑палю, ‑паліш, ‑паліць; зак.
1. Скончыць паліць у чым‑н., выпаліць. Дапаліць у печы.
2. што. Скончыць паліць што‑н., спаліць поўнасцю. Дапаліць дровы. □ Град пабіў усё на полі, сонца рэшткі дапаліла. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́нак, ‑нку, м.
Пачатак дня; раніца. З самага ранку. Ад ранку да вечара. □ [Дзень] пачаўся ціхім жнівеньскім ранкам, калі асцярожна ўзыходзіць сонца, нібы вобмацкам прабіраючыся праз заслону туману. Пестрак.
•••
Добрага ранку! — ранішняе прывітанне пры сустрэчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тро́шачку, прысл.
Разм. Тое, што і трошкі. Хоць бы трошачку ценю, Хоць бы кроплю вады, Хоць бы сівы арол Засланіў крыллем сонца! Панчанка. Нос быў трошачку задзёрты, але кірпатым яго нельга было назваць. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уно́сіцца, уношуся, уносішся, уносіцца; незак.
1. Разм. Уносіць што‑н. куды‑н. (рэчы, прадметы і пад.). Крыху пастаяўшы,.. [бацька] дадаў: — Пойдзем уносіцца ў хату. Дасць бог дзень, дасць і сонца... Хведаровіч.
2. Зал. да уносіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wstawać
wsta|wać
незак. уставаць; падымацца;
kto rano ~je, temu Pan Bóg daje прым. хто да сонца ўстае, таму Бог дае
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Errat homo vere, qui credat cuique placere
Глыбока памыляецца той чалавек, які хоча падабацца ўсім.
Глубоко ошибается тот человек, который стремится нравиться всем.
бел. Усім не ўласціш. Яшчэ гэткі не спаткаўся, каб усім ён спадабаўся. Чалавек не сонца ‒ усіх не сагрэе. І сонца ўсім не ўладзіць.
рус. На весь свет не угодишь. На весь свет и солнышку не угреть. На всех не угодишь. Всем мил не будешь. На весь мир мягко не постелешь. На весь мир пирога не испечёшь. На всех и Бог не угодит. Разорвись хоть надвое ‒ скажут: а что не на четверо?
фр. On ne peut à tous complaire (Нельзя нравиться всем).
англ. He who pleased everybody died before he was born (Кто нравился всем, умер не родившись).
нем. Allen Leuten recht getan, ist eine Kunst, die niemand kann (Угодить всем людям искусство, которым никто не владеет). Nach jedermans Genügen kann sich kein Teufel fügen (Удовлетворить каждого не может ни один чёрт).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ВЫ́КЛЮЧАНАГА ТРЭ́ЦЯГА ПРЫ́НЦЫП,
закон класічнай фармальнай логікі, паводле якога з двух выказванняў, адно з якіх ісціннае, другое няісціннае, выключаюць трэцяе. Напр., з двух выказванняў «Сонца—зорка» (A ёсць B) і «Сонца — не зорка» (A не ёсць B) адно ісціннае. Маючы на ўвазе такія выказванні, традыц. фармальная логіка гэты закон фармулявала так: «A ёсць B ці не B» (трэцяга не дадзена). Упершыню выключанага трэцяга прынцып сфармуляваны Арыстоцелем. Сфера дзеяння яго вызначаецца не спосабамі выяўлення ісціннасці ці няісціннасці выказванняў, а адносінамі паміж выказваннямі, калі яны выкарыстоўваюцца ў доказах і інш. лагічных аперацыях. Закон не дапускае, каб сцверджанне і адмаўленне падмяняліся адно адным ці эклектычна аб’ядноўваліся ў нейкім трэцім выказванні. Выключанага трэцяга прынцып дапаўняе і развівае ў логіцы супярэчнасці прынцып і разам з ім і з тоеснасці законам выключае лагічную супярэчлівасць выказванняў.
т. 4, с. 311
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
зара́, -ы́, мн. зо́ры і (з ліч. 2, 3, 4) зары́, зор, ж.
1. Яркая афарбоўка гарызонту перад усходам і пасля заходу сонца.
Вячэрняя з.
Ад зары да зары (увесь дзень або ўсю ноч). Ні свет ні з. (надта рана).
2. перан. Пачатак, зараджэнне чаго-н. радаснага.
На зары цывілізацыі.
З. свабоды.
3. Ранішні або вячэрні ваенны сігнал.
Іграць зару.
4. звычайна мн. Зорка.
Ужо ў небе зазіхацелі зоры.
|| прым. заравы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
З. захад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
там.
1. прысл. У тым месцы, не тут.
Тут сонца свеціць, а там дождж ідзе.
2. прысл. Потым, затым, далей.
Там пабачым, што трэба рабіць.
3. часц. У спалучэнні з займеннікам «які» і прыслоўямі «дзе», «калі», «куды» ўжыв. для ўзмацнення адмаўлення чаго-н., указання на немагчымасць здзейсніць што-н. (разм.).
Дзе там тая дарога!
Балота адно.
Якія там грошы!
Дзе там!
4. часц. Ужыв. ў пабуджальных сказах для ўзмацнення пабуджальнасці (разм.).
Пастарайся там хутчэй закончыць работу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апсі́ды
(ад гр. apsis, -idos = дуга, скляпенне)
астр. самы блізкі і самы далёкі пункты арбіты аднаго свяціла адносна другога, цэнтральнага, напр. Зямлі адносна Сонца, Месяца адносна Зямлі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)