Разгу́ніць ’моцна зганьбіць’ (Юрч. СНЛ), гу́неный ’зняслаўлены’ (Юрч. СНЛ). Ад гу́ніць ’знеслаўляць, ганьбіць’ (Юрч.). Апошняе Трубачоў (ЭССЯ, 7, 82) разам з рус.гуни́ть ’гаманіць, апавядаць’ узводзіць да *gǫgniti (гл. гугняць) — гукапераймання з рэдуплікацыяй спалучэння gn і, у нашым выпадку, спрашчэння gn > n.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усяго́Iпрысл
1. (разам) im Gánzen, insgesámt;
2. (толькі) nur; erst (прачас);
знайшло́ся усяго́ дво́е es méldeten sich nur zwei, es fánden sich nur zwei;
усяго́ то́лькі ме́сяц таму́ erst vor éinem Mónat
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
біягеацэно́з
(ад бія- + гр. ge = зямля + цэноз)
сукупнасць раслінных, жывёльных і мікраскапічных арганізмаў разам з участкам зямной паверхні, які яны займаюць і з якім звязаны абменам рэчываў і энергіі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
распланава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., што.
1. Размясціць, размеркаваць згодна з якім‑н. планам. На вялікім перапынку Іван Сямёнавіч паклікаў вучняў на двор, каб разам размеціць, дзе зрабіць клумбы, а дзе распланаваць спартыўную пляцоўку.Курто.Валя павярнула справу ў іншы бок: яна распланавала гладкую пляцоўку на асобныя квадраты і вызначыла месца для розных спартыўных гульняў.Якімовіч.
2. Размеркаваць у часе, намеціць план якіх‑н. дзеянняў. Распланаваць выхадны дзень. □ Я чакала Валеру. Яго хацела страчаць, .. і ўжо ў думках усё распланавала, як паеду на станцыю, як буду з нецярпеннем пазіраць на гадзіннік, як будзем разам варочацца са станцыі.Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сядо́к, седака, м.
1. Коннік, верхавы. Грымнуў стрэл, і было ясна відаць, як сядок .. паляцеў потырч.Навуменка.Конік ішоў лёгка і жвава, хоць сядок быў яўна не па ім.Кулакоўскі.Конь асеў разам з седаком.Грахоўскі.// Пра матацыкліста, веласіпедыста. Некалькі матацыклістаў спрабавала раптоўна збочыць. Каляскі апісвалі ў паветры круты віраж і куляліся на брук разам з седакамі.Беразняк.
2. Той, хто едзе ў якой‑н. павозцы, санях, карэце (часам наймаючы вазака). Карэта рушыла. Сядок усміхнуўся, прыкрыў ногі .. і адхінуў фіранку са слюдзянога акенца.Караткевіч.Па дарозе ў Мінск і з Мінска камісіянеры бралі пасажыраў, або — як яны самі называлі — седакоў.Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пяле́гаваць (пеле́говаць) ’калыхаць на руках, няньчыць, песціць’ (Нас., Бяльк., Гарэц.), пяле́гваць ’тс’ (Шат.), пяле́гъвъць ’вельмі пеставаць, даглядаць’ (беш., Нар. сл.). Разам з пяленгаваць ’песціць, даглядаць’ (Нас.; слонім., Жыв. НС), дзе захавалася назалізацыя, лічыцца запазычаннем з польск.pielęgować ’тс’ (Цвяткоў, Запіскі, 2, 65, 68); апошняе, паводле Банькоўскага (2, 551), з першаснага pielengować ’закручваць немаўля ў пялёнкі’, якое разам з рус.дыял.пеле́говать ’даглядаць’, пелёжить ’пакрываць саломай знешнія сцены хаты на зіму’ ад рус.дыял.пелега́ ’пакрыццё, заслона’ (першапачаткова пра кару і пра пялёнкі) і ст.-польск.pielega ’пялёнка’, што звязана з *pelena ’пялюшка’, насуперак Брукнеру (408), які выводзіць названыя польскія словы з ням.pflegen ’даглядаць, песціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АРЦЁМ’ЕЎ Савін, ювелір 17 ст. з Полацка. Працаваў у Сярэбранай палаце Маскоўскага Крамля. З 1661 разам з інш. майстрамі рабіў «усялякія суды і царкоўныя кадзілы».
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
басе́йн
(фр. bassin)
1) спецыяльна збудаваны штучны вадаём для плавання, купання;
2) тэрыторыя, якая ахоплівае мора, возера, раку разам з прытокамі (напр. б. Нёмана);
3) месца залягання горных парод (напр. каменна-вугольны б.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
пазваро́чваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. (1 і 2 ас.адз. не ўжыв.), без дап. Змяніць напрамак свайго руху — пра ўсіх, многіх.
Жанчыны пазварочвалі са сцежкі.
2.каго-што. Накіраваць з якога-н. напрамку ў іншы бок усё, многае ці ўсіх, многіх.
П. машыны на прасёлачную дарогу.
3.што. Зрушыць з месца, скінуць усё, многае (разм.).
П. мяшкі з воза.
4.што. Звярнуць, збіць на бок усё, многае (разм.).
П. слупы.
5.што. Скідаць, зваліць разам усё, многае (разм.).
П. дровы ў кучу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ла́ўка¹, -і, ДМ ла́ўцы, мн. -і, ла́вак, ж.
1. Прыстасаванне для сядзення на некалькі чалавек у выглядзе дошкі (або дошак, збітых разам, часцей без спінкі) на слупках або на ножках у парку, на вуліцы і пад.
2. Невялікая лава (у 1 знач.) у памяшканні.
Ляжаць пад лаўкай.
3. Прыстасаванне ў вагоне для сядзення або ляжання пасажыраў.
На ніжняй лаўцы.
4. Школьная парта (разм.).
Сядзець на апошняй лаўцы.
|| памянш.ла́вачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).
|| прым.ла́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)