прашы́ўка, ‑і, ДМ ‑шыўцы; Р мн. ‑шывак; ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прашываць — прашыць (у 1 знач.).
2. Тое, што і прошва. Як золата, там Узыходзіць зара, такой паэтычнай, З прашыўкаю сіняй. Броўка.
3. Спец. Аперацыя апрацоўкі металу спецыяльным інструментам тыпу працяжкі.
4. Спец. Металарэзны інструмент тыпу працяжкі для апрацоўкі скразных адтулін ці паглыбленняў у метале.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
про́вады, ‑аў; адз. няма.
Дзеянне паводле дзеясл. праводзіць — правесці (у 7 знач.); развітанне з тым, хто ад’язджае, адыходзіць. Провады ў армію. Провады гасцей. □ На провадах былі родзічы тых, хто ад’язджаў, і шмат хто з аднавяскоўцаў. Шахавец. // Разм. Развітальны вечар, бяседа. — Ды, праўду сказаць, я і провады ўчора наладзіў. Але ўсё ж з нагрэтым кутком шкада расставацца. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыба́ўка, ‑і, ДМ ‑баўцы; Р мн. ‑бавак; ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прыбаўляць — прыбавіць (у 1 знач.) і стан паводле знач. дзеясл. прыбаўляцца — прыбавіцца.
2. Тое, што прыбаўлена, прыбавілася. Прыбаўка ў вазе складае 2 кг. □ Пазагараць яшчэ некалькі дзянькоў на Іртышы было для нас [плытагонаў] як прыбаўка да адпачынку, які мы мелі ўжо амаль тыдзень. Радкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́вязка, ‑і, ДМ ‑зцы; Р мн. ‑зак; ж.
Вяровачка, шнурок, раменьчык і пад. для прывязвання чаго‑н. Прывязка цэпа. □ Парвалася сырамятная прывязка, трэба было ісці ў хату па нож, каб прарэзаць пяцельку. Крапіва.
прывя́зка, ‑і, ДМ ‑зцы; ж.
Дзеянне паводле дзеясл. прывязваць — прывязаць (у 1, 4 знач.) і прывязвацца — прывязацца (у 1, 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыкры́цце, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыкрыць, прыкрыцца.
2. Ахова, абарона. — Ваша задача — вывесці з блакады ўсё насельніцтва, хворых і раненых, стварыўшы для гэтай мэты групы прыкрыцця. Шчарбатаў.
3. Прадмет, збудаванне, месца, якое ахоўвае, прыкрывае ад чаго‑н. Стаць пад прыкрыцце. □ Мы са свайго прыкрыцця любаваліся кожным рухам гэтага дужага і прыгожага стварэння. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раздражне́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. раздражняць — раздражніць (у 1 знач.). // Рэакцыя арганізма або асобнага органа на ўздзеянне раздражняльніка. Раздражненне ў кары галаўнога мозгу. Раздражненне скуры.
2. Стан злоснага ўзбуджэння; пачуццё незадаволенасці, злосці. Старшы сержант з раздражненнем падумаў, што праз аднаго такога можа на вучэннях праваліцца ўвесь узвод. Мележ. Шматлікія пасяджэнні выклікалі ў .. [Алеся] звычайна раздражненне. Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разлёт, ‑у, М ‑лёце, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. разлятацца 1 (у 1 знач.) — разляціцца (у 1 знач.). // Контур, абрысы чаго‑н. у выглядзе раскінутых, прыўзнятых крылаў. Разлёт броваў.
2. Палёт, рух з паступова нарастаючай скорасцю; скорасць, набраная такім налётам, рухам. З разлёту .. [вятры] білі ў стромкі бераг, выстрыгалі барханы. Ракітны. З разлёту .. [танк] зрабіў круты круг. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раска́з, ‑у, м.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. расказаць; славеснае паведамленне пра якія‑н. падзеі. Не апошнюю ролю ў .. мабілізацыі васьмі [сялян] адыграў дзедаў расказ аб раззбраенні польскага канвою. Колас. Рыбак стары сядзіць на пні І казачны расказ вядзе... Аб тым, што на сваім жыцці Русалак бачыў ён не раз. І што, гайсаючы ў трысці, Аднойчы тут сам чорт заграз. Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ру́бка 1, ‑і, ДМ рубцы, ж.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. рубіць 2.
ру́бка 2, ‑і, ДМ рубцы; Р мн. рубак; ж.
1. Надбудоўка на верхняй палубе судна, дзе знаходзяцца пасты кіравання суднам. І ўжо капітаны сапраўднага флоту У рубках стаялі, гатовыя ў рэйс. Калачынскі.
2. Кабіна ў дырыжаблі, дзе знаходзіцца камандзір і размешчаны прылады кіравання.
[Ад гал. roef — каюта.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэгуліро́ўшчык, ‑а, м.
1. Той, хто рэгулюе рух на скрыжаваннях, паваротах дарог, вуліц. Які там ні горад Касаў, але парадак быў у ім гарадскі: у цэнтры, на скрыжаванні, стаяў рэгуліроўшчык. Брыль. Пропуск быў прымацаваны да шкла і на ўсіх пунктах Сяргею і Міколу толькі і паспявалі рэгуліроўшчыкі казыраць. Кавалёў.
2. Той, хто рэгулюе дзеянне якіх‑н. механізмаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)