◎ По́вадзь (поваць) ’разводдзе, паводка’ (астрав., воран., Сл. ПЗБ), ст.-бел. поводь ’тс’ (Сл. Скар.). Укр. повідь, рус. поводь ’паводка’, польск. powódź ’тс’, чэш., славац. povoden ’тс’, славац. povodie ’басейн ракі’. Ад *po‑ і *vodъ ’водная прастора, шмат вады’ — бязафікснае ўтварэнне са значэннем зборнасці ад вада (гл.), параўн. бегаць ’мноства’ (ТС) ад багацце. Банькоўскі (2, 738) узводзіць да powodzić ’весці’, што сумнеўна з пункту погляду семантыкі. Сюды ж повадзь (поваць) ’многа’ (астрав., воран., Сл. ПЗБ), параўн. укр. повідь ’паводка’, перан. ’безліч’, польск. powódź ’тс’. Перанос паводле падабенства: ’вялікая колькасць вады’ > ’вялікая колькасць чаго-небудзь’. Параўн. яшчэ семантыку ст.-грэч. πέλαγοζ ’мора’, перан. ’акіян (вялікая колькасць), бязмежнасць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
геліяфі́ты
(ад гелія- + -фіты)
расліны, якія патрабуюць для свайго развіцця вялікую колькасць святла.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
грам-а́там
(ад грам + атам)
колькасць грамаў хімічнага элемента, роўная яго атамнай масе.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
По́рцыя ’пэўная колькасць чаго-небудзь’ (ТСБМ), ’луста хлеба’ (Нас.), ’чарка’ (Дразд.; Нас.; пін., Сл. ПЗБ), ’частка’ (Ласт.), по́рца ’тс’ (Федар.; Шат.), ’шклянка; невялікая шклянка на гарэлку’ (бяроз., Сл. ПЗБ; палес., З нар. сл.). Параўн. рус. порция ’пэўная колькасць, доза’, ’чарка гарэлкі’. Лацінізм, ад лац. portio ’частка’, у Ластоўскага (Ласт., 513) адзначаецца як запазычанне з франц. Імаверна, звязана з аптэкарскай тэрміналогіяй, адсюль магло засвоіцца непасрэдна з лаціны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напераклада́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Перакласці на іншае месца значную колькасць чаго‑н. Наперакладаць кніг з аднаго стала на другі.
напераклада́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Разм. Перакласці на іншую мову або перадаць іншымі сродкамі значную колькасць чаго‑н. Наперакладаць вершаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
частата́, ‑ы, ДМ ‑таце, ж.
1. Уласцівасць частага.
2. Спец. Колькасць рухаў, ваганняў, паўтарэнняў у якую‑н. адзінку часу; велічыня, што выражае колькасць рухаў, ваганняў, паўтарэнняў за адзінку часу. Частата пульсу. □ Аляксей глядзіць на паказанні прыбораў: напружанне, сіла і частата току нармальныя. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накалаці́ць, -лачу́, -ло́ціш, -ло́ціць; -ло́чаны; зак., чаго (разм.).
1. Натрэсці, наабіваць з дрэва нейкую колькасць пладоў.
Н. груш.
2. Намалаціць.
Н. жыта.
3. Нагатаваць якой-н. стравы, боўтаючы калатоўкай.
Н. заціркі.
|| незак. накало́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
плея́да, -ы, ДМ -дзе, ж. (высок.).
1. Група выдатных дзеячаў пэўнай эпохі ў якой-н. галіне культуры, навукі.
П. выдатных пісьменнікаў.
2. (з вялікай літары), мн. Плея́ды, Плея́д. Вялікая колькасць яркіх зорак у сузор’і Цяльца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навазі́ць, -важу́, -во́зіш, -во́зіць; -во́жаны; зак.
1. чаго. Прывезці за некалькі прыёмаў вялікую колькасць чаго-н.
Н. пяску і гліны.
2. каго. Уволю павазіць, пакатаць.
Н. на санках.
|| незак. наво́жваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кантынге́нт, -у, М -нце, мн. -ы, -аў, м.
1. Сукупнасць людзей, якія складаюць аднародную ў якіх-н. адносінах групу, катэгорыю (кніжн.).
К. навучэнцаў.
2. Устаноўленая для пэўных мэт найбольшая колькасць, норма чаго-н.
Экспартны к. тавараў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)