цыві́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Не ваенны, не вайсковы; грамадзянскі. Вайсковы люд і люд цывільны Вакзалы поўнілі сабой. Колас. У канцы чэрвеня і пачатку ліпеня тысяча дзевяцьсот сорак першага па ёй [дарозе] ішлі людзі — вайскоўцы і цывільныя, ехалі падводы і машыны. Янкоўскі. // у знач. наз. цыві́льны, ‑ага, м. Неваенны чалавек. З дома камендатуры выйшла некалькі афіцэраў, і сярод іх — нейкі цывільны. Хомчанка.
2. Які мае адносіны да невайсковых людзей, належыць, уласцівы ім. Цывільныя ўлады. Цывільны суд. □ На машыне сядзеў Хурс у цывільнай адзежы, як і заўсёды, і два-тры польскія вайскоўцы. Чорны. Хоць даўно развітаўся са службай марской і ў цывільным хаджу гарнітуры, — горад мой! — уяўляю цябе я парой караблём, што адольвае буры. А. Вольскі. // у знач. наз. цыві́льнае, ‑ага, н. Неваеннае, невайсковае адзенне. Ледзь толькі я дабраўся да краю лесу, як адразу ж натрапіў на ўзброеных людзей у цывільным. Сачанка.
[Ад лац. civilis — грамадзянскі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
broken
[ˈbroʊkən]
1.
v., p.p. of break
2.
adj.
1) разьбі́ты, пабі́ты
a broken cup — пабі́ты ку́бак
2) патрэ́сканы, разьдзе́рты
broken skin — патрэ́сканая ску́ра
3) злама́ны; асла́блены
broken health — падупа́лае здаро́ўе
4) няро́ўны, надарва́ны; перасе́чаны, узара́ны
broken ground — няро́ўная мясцо́васьць
to say in a broken voice — сказа́ць надарва́ным го́ласам
5) злама́ны, нястры́маны
a broken promise — нястры́манае абяца́ньне
6) лама́ны
broken English — лама́ная анге́льская мо́ва
7) збанкрутава́ны, зруйнава́ны
a broken man — збанкрутава́ны чалаве́к
8) перапы́нены
broken sleep — перапы́нены сон
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
fine
I [faɪn]
1.
adj.
1) высакая́касны, ве́льмі до́бры, даскана́лы, выда́тны, фа́йны
2) ачы́шчаны, высакапро́бны (пра зо́лата)
3) ве́льмі дро́бны або́ то́нкі; даліка́тны
fine lace — то́нкія кару́нкі
fine skin — даліка́тная ску́ра
4) во́стры
a fine edge — во́страе лязо́
5) то́нкі
fine distinction — то́нкае адро́зьненьне
6) прыго́жы; згра́бны (чалаве́к); вы́танчаны (пра стыль мо́вы)
7) харо́шы, паго́дны (пра надво́р’е)
8) кваліфікава́ны (наста́ўнік)
2.
adv., informal
фа́йна, выда́тна
•
- fine arts
II [faɪn]
1.
n.
штраф -у m.
2.
v.t.
штрафава́ць; наклада́ць штраф на каго́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
new
[nu:]
1.
adj.
1) но́вы
2) малады́; сьве́жы
new potatoes — малада́я бу́льба
3) і́ншы, ня той што ране́й
He is a new man now — Ён цяпе́р і́ншы чалаве́к
4) незнаёмы; нязвы́чны, нязвы́клы
a new country to me — незнаёмая мне краіна
new to the work — яшчэ́ не прызвыча́ены да пра́цы
5) но́вы, суча́сны, апо́шні
new dances — но́выя та́нцы
6) дале́йшы, дадатко́вы
new information — дале́йшая інфарма́цыя
2.
adv.
но́ва; няда́ўна, то́лькі што
new-mown hay — то́лькі што ско́шанае се́на
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
yoke
[joʊk]
1.
n.
1) ярмо́ n.
a yoke of oxen — па́ра запрэ́жаных вало́ў
2) каро́мысел -ла m.
The man carried two buckets on a yoke — чалаве́к нёс два вядры́ на каро́мысьле
3) ге́стка f.
4) Figur. по́вязі pl. (сябро́ўства), су́вязі pl. (кро́ўныя)
5) Figur. пу́ты pl., ако́вы pl., ярмо́ n.
6) Figur. прыгнёт -у m., няво́ля f.
2.
v.t.
1) надзява́ць ярмо́
2) запрага́ць, упрага́ць
3) спалуча́ць, зьядно́ўваць, зьвя́зваць
to be yoked in marriage — быць спалу́чаным шлю́бам
4) паняво́льваць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
liczba
liczb|a
ж.
1. колькасць;
w ~ie 40 osób — у колькасці 40 чалавек;
2. грам., мат. лік; лічба;
~a pojedyncza — адзіночны лік;
~a mnoga — множны лік;
~a parzysta — цотны лік;
~a jednocyfrowa — адназначны лік;
~a wielocyfrowa — мнагазначны (шматзначны) лік;
~a pierwsza — просты лік;
~a ułamkowa — дробавы лік; дроб;
~a urojona — уяўны лік;
bez ~y — без ліку
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
но́вы в разн. знач. но́вый;
н. касцю́м — но́вый костю́м;
збо́жжа но́вага ўраджа́ю — зерно́ но́вого урожа́я;
но́выя ідэ́і — но́вые иде́и;
н. чалаве́к — но́вый челове́к;
но́выя мясці́ны — но́вые места́;
на н. лад — на но́вый лад;
○ Н. год — Но́вый год;
но́вая эканамі́чная палі́тыка — но́вая экономи́ческая поли́тика;
Н. свет — Но́вый свет;
н. стыль — но́вый стиль;
◊ на н. лад — на но́вый лад;
як бара́н на но́выя варо́ты — как бара́н на но́вые воро́та;
но́вая мятла́ чы́ста мяце́ — посл. но́вая метла́ чи́сто метёт;
по́мніць да но́вых ве́нікаў — погов. по́мнить до но́вых ве́ников
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
трашча́ць несов.
1. в разн. знач. треща́ть;
лёд ~шчы́ць — лёд трещи́т;
падло́га ~шчы́ць — пол трещи́т;
маро́з ~шча́ў — моро́з треща́л;
у траве́ ~шча́лі ко́нікі — в траве́ треща́ли кузне́чики;
пясо́к ~шча́ў на зуба́х — песо́к треща́л на зуба́х;
ко́фтачка ~шчы́ць па швах — ко́фточка трещи́т по швам;
~шча́лі аўтама́ты — треща́ли автома́ты;
гэ́ты чалаве́к ~шчы́ць не сціха́ючы — э́тот челове́к трещи́т без у́молку;
галава́ ~шчы́ць — голова́ трещи́т;
2. (от изобилия) ломи́ться;
сталы́ ~шча́лі ад яды́ — столы́ ломи́лись от еды́;
◊ за вуша́мі ~шчы́ць — за уша́ми трещи́т;
т. па ўсіх швах — треща́ть по всем швам
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Варо́паўка ’зялёная жаба’ (Сцяшк. МГ); ’каравая земляная жаба’ (Мядзв.); ’жаба; слабы, непаваротлівы чалавек’ (Бір. Дзярж.), варопаўка, вярэпаўка (Інстр. II). Назва дадзена па маршчыністай скуры. Для гэтага слова дакладвай адпаведнасці ва ўсх.-слав. мовах няма, але параўн, чэш. vrap, vrapa ’зморшчка, маршчына’, в.-луж. (w)ropa, н.-луж. ropa, славен. vrapa, якія Махэк₂ (698) выводзіць з прасл. *vorpъ. Можна было зыходзіць з *voropavъka < *vorp‑avъka ’жаба’ (літаральна «маршчыністая»), але, здаецца, няма рэфлексаў *vorp‑ ’маршчына’ ў іншых усх.-слав. мовах. Беларускі архаізм? Можна таксама зыходзіць з усх.-слав. *vorop‑ (< *vorp‑): ст.-рус. воропъ ’аграбленне, напад’ (аб гэтым слове Фасмер, 1, 354; таксама Махэк₂, 698); тады варо́паўка — гэта драпежная жаба, якая нападае на сваю дабычу. Іншая магчымасць: Параўн. укр. ро́па́вка ’жаба’, польск. ropucha ’тс’, укр. ропу́ха, бел. рапу́ха (гл. Фасмер, 3, 502–503 і Трубачоў, Дополн., 503). Варо́паўка можа паходзіць ад ро́паўка з пратэтычным гукам: *ро́паўка > аро́паўка > варо́паўка. Гл. варапаха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малімонік, малімонічак, малімончык, маліму͡он ’пястун, распешчаны’, ’ахвочы да ласункаў, прысмакаў, ’пераборлівы ў ядзе’, ’чалавек, які карыстаецца прывілеямі і злоўжывае імі’ (Нас., Федар. 2; драг., З нар. сл., Нар. лекс.; КЭС, лаг.; Пан. дыс.), малімонка ’жанчына, разборлівая ў ежы’, ’фанабэрыстая жанчына’, ’пястуха’ (Нас.; віл., Нар. сл.), малімонтка ’какетка’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ); малімонікі ’ласункі, пяшчота, абяцанкі’ (Нас.), малімоніць ’песціць, як дзіцё’, малімоніцца ’ўдаваць сябе за малога’ (КЭС, лаг.), ’песціцца, як малыя дзеці, цырымоніцца’ (Нас.), малімон, марымон ’пірог з гатунковай пшанічнай мукі’, марымоны ’смачныя рэчы’ (ТС). Польск. malimończyk, marymontczyk ’вучань колішняй сельскагаспадарчай і лясной школы ў мястэчку Marymont, (якое нібыта з франц. Mariemont ’гара Марыі’) каля Варшавы, дзе быў і ўзорны млын, які малоў муку высокага гатунку’. Адсюль пазней значэнне ’печыва — далікатэс з марымонцкай мукі’ > ’ласунак’ > ’той, хто есць ласункі, далікатэсы’ > ’паніч, беларучка, пястун’ (Варш. сл., 2, 890; Карскі, 1, 148; 2–3, 101; Марозаў, Пыт. мовазн. і метад., 161).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)