пра́вільны, ‑ая, ‑ае.

1. Які адпавядае правілам, заснаваны на правілах (у 1 знач.); беспамылковы. Правільнае напісанне. □ Ярохін сказаў не на зусім правільнай, але выразнай англійскай мове: — Малайчына! Вы паглядзіце толькі, дзе ён пасадзіў нас. Па пятаку. Шамякін. // Заканамерны, рэгулярны. [Лютынскі:] Севазварот будуецца таксама толькі на строгім і правільным чаргаванні клетак. Крапіва.

2. Які адпавядае сапраўднасці; праўдзівы. [Валя] трымае.. [гадзіннік] у руцэ, просіць дзяўчыну-прадаўшчыцу завесці яго, паставіць стрэлкі на правільны час. Пестрак.

3. Такі, як патрэбна, які прыводзіць да патрэбных вынікаў. Правільны ўчынак. □ Адзіка правільным шляхам да шчасця — да заможнага і культурнага жыцця — для нас, сялян, з’яўляецца калгасны шлях. Брыль. // Разм. Добры, справядлівы (звычайна пра чалавека). — Правільны чалавек наш камандзір, — зазначыў ён нібы сам сабе. Краўчанка. — Правільны чалавек твой бацька, — пахваліў Васільеў. Алешка.

4. Рытмічны, раўнамерны, які дзейнічае пастаянна. Правільны пульс.

5. Які адпавядае правілам прапорцыі, сіметрыі. З аднаго боку над балотам цягнуўся вал досыць правільным паўкругам. Колас. Сталь — белая, бы чыстае срэбра, — правільным авалам астывала ля гарлавіны. Савіцкі. / Пра рысы твару. [Жанчына] мела надзвычай правільны твар з прыемным здаровым смуглым колерам. Карпюк.

6. Спец. Такі, усе стораны і вуглы якога роўны паміж сабой (пра многавугольнік). Правільны многавугольнік.

•••

Правільны дроб гл. дроб 2.

Збіцца з правільнай дарогі гл. збіцца.

Збіць з правільнай дарогі гл. збіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паці́снуць, ‑цісну, ‑ціснеш, ‑цісне; зак.

1. што. Сціснуць (чыю‑н. руку, пальцы, локаць і пад.) у знак прывітання, удзячнасці або на развітанне. [Сцёпка] няспрытна падаў руку, а яна [Аленка] так слаўна, па-прыяцельску паціснула і патрэсла яе. Колас. Рамір узяў яе пальцы ў свае, удзячна паціснуў іх. Асіпенка.

2. што і на што. Налегчы цяжарам; націснуць. Чалавек .. паціснуў бокам ці плечуком на грошы і ўціснуў іх у спарахнелы пласт моху. Чорны. Цёця ўстала і паціснула пальцам уключа[льнік]. Брыль.

3. Разм. Рушыць, пайсці. Сяляне, зліўшыся ў .. грамаду, павольна паціснулі да каморніка. Колас. [Рыгор] набраў поўныя пляшкі крынічнай вады і паціснуў у лес. Ваданосаў.

4. Увабрацца ў сілу, памацнець. Нанач яшчэ больш паціснуў мароз. Пташнікаў. У канцы лістапада, пасля зацяжных дажджоў, паціснулі маразы. Жук.

5. каго-што і без дап. Наступаючы, прымусіць адступіць, адысці. — Адтуль, — і Антось паказаў на ўсход, — маецца заданне. У гэту ноч раніцай, зрабіць тут на .. [белапалякаў] налёт. Наступ іх затрымаць.. А на фронце ў гэты час бальшавікі паціснуць. Нікановіч.

6. што. Разм. Пасунуўшы, наблізіць да чаго‑н. [Волька] пераставіла столік, паціснула да шафы крэслы. Скрыган.

7. Ціснуць некаторы час.

•••

Паціснуць плячамі (плячыма) — зрабіць рух плячамі ў знак няведання, неразумення, здзіўлення і пад. — Скажыце, вас напэўна падвысяць па службе? — Прыстаў, яшчэ малады і даволі просты чалавек, паціснуў плячамі. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Brot

n -(e)s, -e

1) хлеб

belégtes ~ — бутэрбро́д

2) скі́ба [лу́ста] хле́ба

das tägliche ~ — хлеб штодзённы, прако́рм

sein éigen ~ éssen* — жыць ула́снай пра́цай

frémder Léute ~ éssen* — е́сці чужы́ хлеб, жыць за чужы́ кошт

◊ der Mensch lebt nicht vom ~ alléin — чалаве́к жыве́ не адны́м то́лькі хле́бам

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

nazwisko

nazwisk|o

н. прозвішча;

~o panieńskie — дзявочае прозвішча;

czek na czyje ~o — чэк на чыё прозвішча;

człowiek o ~u ... — чалавек па прозвішчы...;

znać kogo (tylko) z ~a — ведаць каго (толькі) па прозвішчы;

zdobyć sobie ~o — зрабіць сабе імя; стаць вядомым

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

pewien

I pew|ien

нейкі, некаторы, пэўны; адзін;

~ien pan — адзін (нейкі) чалавек;

~ien nasz znajomy — адзін наш знаёмы;

od ~nego czasu — з некаторага (пэўнага) часу;

w pewien nych wypadkach — у некаторых выпадках;

pewien nego dnia — аднойчы, аднаго разу

II

упэўнены

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ambicja

ambicj|a

ж.

1. амбіцыя; пачуццё ўласнай годнасці; славалюбства, самалюбства, ганарыстасць;

człowiek wielkich ~i — чалавек вялікіх амбіцый;

urażona ~a — пакрыўджанае самалюбства;

zranić ~ę — параніць самалюбства;

2. часцей мн.~e — памкненні; прэтэнзіі;

szlachetne ~e — высакародныя памкненні;

wygórowane ~e — празмерныя прэтэнзіі

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ко́зыр м

1. карт Trumpf m -(e)s, Trümpfe;

хадзі́ць з ко́зыра éinen Trumpf áusspielen, trúmpfen vi;

2. (перавага) Trumpf m, Überlégenheit f -, -en, Vórhand f -, -hände;

адкры́ць свае́ ко́зыры séine Kárten áufdecken, séine Trümpfe zéigen;

даць (у ру́кі) но́выя ко́зыры zu néuen Trümpfen verhélfen*; éine Trúmpfkarte in die Hand drücken;

3. (багаты чалавек) Hai m -s, -e;

◊ хадзі́ць ко́зырам разм (éinher)stolzíeren vi (s), den Kopf hoch trágen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

хара́ктар м

1. Charákter [kɑ-] m -s, -tére; Wésen n -s (нораў);

дрэ́нны хара́ктар ein schléchter Charákter;

ця́жкі хара́ктар schwíeriger Charákter;

мець цвёрды хара́ктар charákterfest sein;

чалаве́к з хара́ктарам ein Mensch von [mit] Charákter; ein charáktervoller Mensch;

2. (якасць) Éigenart f -, -en, Charákter [kɑ-] m -s, -tére; Bescháffenheit f - (структура, стан);

хара́ктар мясцо́васці die Éigenart [der Charákter] des Geländes;

◊ вы́трымаць хара́ктар Charákter(festigkeit) zéigen;

гэ́та не ў яго́ хара́ктары das liegt nicht in séinem Charákter

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

бязме́жны, ‑ая, ‑ае.

1. Які не мае бачных межаў, бяскрайні. Тайга — гэта бязмежны зялёны акіян, у якім свае няпісаныя законы, прыкметы, не ведаючы якіх можна і душой загавець. Дубоўка. Беларусь, твае далі бязмежныя Ускалыхнуць сваёй песняй хачу! Танк. // Нічым, ніякімі рамкамі не абмежаваны. Хай славіцца век, чалавек, бязмежная веліч твая! Панчанка.

2. перан. Надзвычайны, моцны, глыбокі (пра пачуцці). Пусціўшы гэтак сумным думам павады, Бязмежны жаль паплыў у душу крыніцай, І я таксама, як яна тады, шаптаў: «Адна на свеце ты ў мяне, сястрыца!» Купала. — Дзяўчынка мая любая... Шчасце маё. [Андрэй] не знаходзіў больш слоў, каб выказаць сваё пачуццё, сваё бязмежнае каханне і шчырасць. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даку́ка, ‑і, ДМ ‑куцы, ж.

Разм.

1. Турбота, клопат. Спіць дзіця, не ведае дакукі. □ — То перш трэба навучыцца, паважаная дзяўчына. Бо мне трэба такія, каб ужо працавалі. А то што ж — замест помачы я буду мець дакуку: абучаць вас. Скрыган.

2. Нуда, маркота. Працаваць адной — дакука, Кліча бабка ўнучку, унука — І палоць, і паліваць, Прарываць і аграбаць. Шушкевіч. Не пісьмы з нейкае дакукі Начамі піша чалавек. Ідзе па лесвіцы навукі, Не адстае: імклівы век. Бялевіч.

3. Зайздрасць, злосць, выкліканыя чым‑н. Другім добрым пластуном аказаўся камандзір падрыўной групы Гнядкоў і трэцім, на здзіўленне і дакуку маладзейшым, — стары Маеўскі. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)