адве́кцыя
(лац. advectio = дастаўка)
1) метэар. гарызантальнае перамяшчэнне паветра і перанясенне разам з ім цяпла, вільгаці;
2) перанос марской вады ў гарызантальным, іншы раз у вертыкальным напрамку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
сопровожде́ние
1. (действие) суправаджэ́нне, -ння ср.; спадаро́жнічанне, -ння ср.; дадава́нне, -ння ср., далучэ́нне, -ння ср.;
в сопровожде́нии друзе́й ра́зам з сябра́мі; см. сопровожда́ть;
2. муз. суправаджэ́нне, -ння ср.; (аккомпанемент) акампанеме́нт, -ту м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Лю́бчык ’любіста, Levisticum officinale Koch.’ (Кіс., Бел. зельн.), зэльв. лю́пчыкі ’тс’ (Жыв. сл.). Запазычана з польск. lubczyk, якое разам з блізкімі lubszczek, lubieszczek, lubieszczyk і інш. узыходзіць да с.-в.-ням. lübestecke, lobistek. Гл. любі́ста. Больш новым з’яўляецца тураў. лю́бчык ’палюбоўнік’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нізіперніца ’гусялапка’, нізіпернік ’тс’ (Сл. ПЗБ), нізіпірсь‑ ніца ’тс’ (Бяльк.), нізыпірніца ’тс’ (Сл. ПЗБ), нізіперснік, нізіперсніца ’трыпутнік’ (Кіс.). Разам з нізіпірсніца ’нарыў’ (Сл. ПЗБ) узыходзіць да між(ы)перс(т)піца ’расліна (трыпутнік, гусялапка і інш.)’ і ’хвароба (нарыў, прэласць паміж пальцаў)’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разгу́ніць ’моцна зганьбіць’ (Юрч. СНЛ), гу́неный ’зняслаўлены’ (Юрч. СНЛ). Ад гу́ніць ’знеслаўляць, ганьбіць’ (Юрч.). Апошняе Трубачоў (ЭССЯ, 7, 82) разам з рус. гуни́ть ’гаманіць, апавядаць’ узводзіць да *gǫgniti (гл. гугняць) — гукапераймання з рэдуплікацыяй спалучэння gn і, у нашым выпадку, спрашчэння gn > n.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усяго́I прысл
1. (разам) im Gánzen, insgesámt;
2. (толькі) nur; erst (пра час);
знайшло́ся усяго́ дво́е es méldeten sich nur zwei, es fánden sich nur zwei;
усяго́ то́лькі ме́сяц таму́ erst vor éinem Mónat
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
распланава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., што.
1. Размясціць, размеркаваць згодна з якім‑н. планам. На вялікім перапынку Іван Сямёнавіч паклікаў вучняў на двор, каб разам размеціць, дзе зрабіць клумбы, а дзе распланаваць спартыўную пляцоўку. Курто. Валя павярнула справу ў іншы бок: яна распланавала гладкую пляцоўку на асобныя квадраты і вызначыла месца для розных спартыўных гульняў. Якімовіч.
2. Размеркаваць у часе, намеціць план якіх‑н. дзеянняў. Распланаваць выхадны дзень. □ Я чакала Валеру. Яго хацела страчаць, .. і ўжо ў думках усё распланавала, як паеду на станцыю, як буду з нецярпеннем пазіраць на гадзіннік, як будзем разам варочацца са станцыі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сядо́к, седака, м.
1. Коннік, верхавы. Грымнуў стрэл, і было ясна відаць, як сядок .. паляцеў потырч. Навуменка. Конік ішоў лёгка і жвава, хоць сядок быў яўна не па ім. Кулакоўскі. Конь асеў разам з седаком. Грахоўскі. // Пра матацыкліста, веласіпедыста. Некалькі матацыклістаў спрабавала раптоўна збочыць. Каляскі апісвалі ў паветры круты віраж і куляліся на брук разам з седакамі. Беразняк.
2. Той, хто едзе ў якой‑н. павозцы, санях, карэце (часам наймаючы вазака). Карэта рушыла. Сядок усміхнуўся, прыкрыў ногі .. і адхінуў фіранку са слюдзянога акенца. Караткевіч. Па дарозе ў Мінск і з Мінска камісіянеры бралі пасажыраў, або — як яны самі называлі — седакоў. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пяле́гаваць (пеле́говаць) ’калыхаць на руках, няньчыць, песціць’ (Нас., Бяльк., Гарэц.), пяле́гваць ’тс’ (Шат.), пяле́гъвъць ’вельмі пеставаць, даглядаць’ (беш., Нар. сл.). Разам з пяленгаваць ’песціць, даглядаць’ (Нас.; слонім., Жыв. НС), дзе захавалася назалізацыя, лічыцца запазычаннем з польск. pielęgować ’тс’ (Цвяткоў, Запіскі, 2, 65, 68); апошняе, паводле Банькоўскага (2, 551), з першаснага pielengować ’закручваць немаўля ў пялёнкі’, якое разам з рус. дыял. пеле́говать ’даглядаць’, пелёжить ’пакрываць саломай знешнія сцены хаты на зіму’ ад рус. дыял. пелега́ ’пакрыццё, заслона’ (першапачаткова пра кару і пра пялёнкі) і ст.-польск. pielega ’пялёнка’, што звязана з *pelena ’пялюшка’, насуперак Брукнеру (408), які выводзіць названыя польскія словы з ням. pflegen ’даглядаць, песціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
басе́йн
(фр. bassin)
1) спецыяльна збудаваны штучны вадаём для плавання, купання;
2) тэрыторыя, якая ахоплівае мора, возера, раку разам з прытокамі (напр. б. Нёмана);
3) месца залягання горных парод (напр. каменна-вугольны б.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)