Diffidentia tempestiva parit securitatem
Своечасовая недаверлівасць нараджае бяспеку.
Своевременная недоверчивость порождает безопасность.
бел. Сцеражонага Бог сцеражэ. Беражонага Бог беражэ. Беражлівага каня і звер не з’есць. Беражыся бед, пакуль іх нет.
рус. Бережёного и Бог бережёт. Осторожность ‒ мать мудрости. Кто сам себя стережёт, того и Бог бережёт. Кто дважды оглянется, тот ничего не потеряет. Осторожного коня и зверь не вредит.
фр. Un homme averti en vaut deux (Предупреждённый человек стоит двух).
англ. Caution is the parent of safety (Осторожность ‒ родитель безопасности).
нем. Den Behutsamen behütet auch Gott (Бережёного бережёт также Бог).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
гром (род. гро́му) м., в разн. знач. гром;
◊ як з гро́му — как снег на́ голову;
як г. з я́снага не́ба — как гром среди́ я́сного не́ба;
з вялі́кага гро́му малы́ дождж — погов. гора́ родила́ мышь;
паку́ль г. не гры́мне, мужы́к не перахры́сціцца — посл. пока́ гром не гря́нет, мужи́к не перекре́стится
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
агле́дзецца сов.
1. (вокруг себя) осмотре́ться, огляде́ться;
а. па бака́х — осмотре́ться (огляде́ться) по сторона́м;
2. (привыкнуть) осмотре́ться, огляде́ться, поосмотре́ться;
а. на но́вым ме́сцы — осмотре́ться (огляде́ться, поосмотре́ться) на но́вом ме́сте;
3. хвати́ться, спохвати́ться;
уцяка́й хутчэ́й, паку́ль не ~дзеліся — беги́ скоре́е, пока́ не хвати́лись;
нарэ́шце ён ~дзеўся — наконе́ц-то он спохвати́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
со́нца ср., в разн. знач. со́лнце;
усхо́д с. — восхо́д со́лнца;
го́рнае с. — спец. го́рное со́лнце;
загара́ць на ~цы — загора́ть на со́лнце;
с. пра́ўды — со́лнце пра́вды;
◊ да с. — до (восхо́да) со́лнца;
ме́сца пад ~цам — ме́сто под со́лнцем;
паку́ль с. ўзы́дзе, раса́ во́чы вы́есць — посл. пока́ со́лнце взойдёт, роса́ о́чи вы́ест
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бог. Рус. бог, укр. біг, польск. bóg, чэш. bůh, ст.-слав. богъ, балг. бог, серб.-харв. бо̑г і г. д. Прасл. *bogъ. Роднасныя словы перш за ўсё ў інда-іран. мовах: ст.-інд. bhágas ’той, хто абдорвае, дае даброты, уладыка’, ст.-іран. baɣa ’бог’, ст.-перс. baga‑ (ст.-інд. bhájati ’дае, дзеліць’, грэч. φαγεῖν ’есці’). Першапачатковае значэнне ’той, што надзяляе’. Параўн. ст.-інд. bhágaḥ ’багацце; шчасце’, ст.-іран. baɣa‑, baga‑ доля’. Версію аб запазычанні прасл. слова з іран. моў фанетычна давесці немагчыма (а толькі з культ.-гіст. меркаванняў). Бернекер, 67; Траўтман, 23; Праабражэнскі, 1, 33; Слаўскі, 1, 40; Машынскі, Pierw., 92; Фасмер, 1, 181–182. Гл. яшчэ Meriggi, ЗФЛ, VIII (1965), 43; Бенвяніст, Зб. Якабсону, 1, 202; Жукуа, Sprache, 11, 131 і наст. Падрабязна Трубачоў, Этимология, 1965, 25–31, які мяркуе, што пакуль няма даных, каб адказаць на пытанні, ці запазычана слав. bogъ з іранскага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
праця́ць, пратну, пратнеш, пратне; пратнём, пратняце; зак., каго-што.
1. Пракалоць, праткнуць чым‑н. колючым наскрозь; прарэзаць. Пакуль салдаты пілі, яна безупынку шчабятала. І ўсё пра свайго мужа нябожчыка Рыкарда. Што, калі б яго не працяў рагамі раз’юшаны бык, Рыкарда таксама абараняў бы рэспубліку. Беразняк. Раменная плётка са свістам працяла паветра і апякла брату цела. Карпюк. // перан. Пільна ўгледзеўшыся, пранікнуць куды‑н. У цыгана быў погляд глыбокі, уедлівы, нібы ён стараўся ім працяць мяне. Чыгрынаў. Зірнула .. [жанчына] на мяне так, нібы хацела позіркам працяць навылёт. Сабаленка.
2. перан. Пранізаць усю істоту (пра вецер, холад, боль і пад.). Бацька пасядзеў на ганку, услухоўваючыся ў наваколле, пакуль яго не працяў перадранішні халадок. Марціновіч. Нешта цяжкое навалілася на плечы, востры боль наскрозь працяў шыю. Шахавец. / у безас. ужыв. Імгненным страхам працяло ўсё цела. Навуменка. // Моцна, раптоўна падзейнічаць, зрабіць глыбокае ўражанне. Маўчанне зацягвалася. Вера не ўмела парушыць яго. Здавалася, тут патрэбны словы, каб працялі чалавека наскрозь. Асіпенка. Хрысціна устрапянулася, нейкая здагадка іскрай радасці працяла яе ўсю. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазагара́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. Загараць некаторы час. Пасля трывог і паходаў прыемна было выкупацца ў моры, паляжаць на цёплай гальцы і пазагараць. Бачыла. // перан. Разм. Пачакаць некаторы час. Аказваецца, варожая авіяцыя разбурыла мост праз раку. — Прыйдзецца пазагараць, пакуль пантоны павядуць, — паведаміў шафёр, які паспеў пабываць на беразе. «Звязда».
2. Загарэць — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Дзеці яшчэ больш, чым дарослыя, пазагаралі і ад загару, і ад пылу зусім чорныя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакамячы́ць, ‑мячу, ‑мечыш, ‑мечыць; зак., што.
1. Скамячыць, памяць. Пакамячыць бялізну. □ Мяжэнны, скінуўшы з сябе коўдру, пайшоў да шафы, каб адразу прыфранціцца, але счакаў: пакуль ехаць, .. касцюм можна пакамячыць. Гроднеў.
2. Камячыць некаторы час. Кінуўшы паламаны аловак на карту, выйшаў з-за стала Грай, адкашляўся, пакамячыў у пальцах недакурак, сплюнуў у кут. Мікуліч.
3. Абл. Сціснуць (пра кулакі). А дзядзька кулакі пакамячыў, і так туга, туга пакамячыў іх, ды падступіўся да мяне. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакрапі́ць, ‑краплю, ‑кропіш, ‑кропіць; зак., каго-што.
1. Злёгку апырскаць, змачыць. [Міхалка] умомант адзеў на галаву сетку, абмакнуў венік у ваду і пакрапіў рой. Якімовіч. Пакуль Лабановіч дабег да станцыі, яго парадкам пакрапіў дождж. Колас. // Акрапіць свянцонай вадой пры выкананні некаторых царкоўных абрадаў.
2. і без дап. Крапіць некаторы час. — Трэба, трэба дождж, — казалі старыя, — бульба можа яшчэ падрасла б. Зусім зачахла. — Але ж і лета. І ты скажы, каб хоць раз пакрапіў дождж. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праслізну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
1. Слізгаючыся, прайсці, праскочыць праз што‑н., паміж чым‑н. Пакуль я капаў, мае памочнікі так старанна перабіралі кожную грудку зямлі, што, бадай, і макавае зернетка не праслізнула б міма іх рук. Штыхаў.
2. Непрыкметна прайсці, прабрацца. Хвілінкі праз дзве зноў праслізнула фігура. Лабановічу здалося, нібы тая ж самая, што іх абганяла. Колас. Толькі Сымон Карызна выйшаў з дзвярэй свае кватэры, у іх ціхенька праслізнуў Галілей. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)