бінакуля́рны

(фр. binoculaire)

1) які ажыццяўляецца двума вокамі вачыма;

б. зрок — звычайнае бачанне абодвума вокамі вачыма;

2) прызначаны для двух вачэй;

б. мікраскоп — мікраскоп з двума акулярамі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

дыно́рніс

(ад гр. deinos = страшны + omis = птушка)

буйная, да трох метраў вышыні, бегаючая птушка, якая жыла ў Новай Зеландыі і была знішчана на працягу двух апошніх стагоддзяў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ізо́калан

(гр. isokolon, ад isos = аднолькавы + kolon = іголка)

стылістычная фігура, пры якой у двух або некалькіх адрэзках мовы члены сказаў размешчаны ў аднолькавым парадку, поўны паралелізм 4.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

поліметры́я

(ад гр. polymetros = колькасны)

1) спалучэнне ў адным паэтычным творы частак, напісаных рознымі памерамі;

2) адначасовае аб’яднанне ў музычным творы двух і больш розных тактавых памераў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

полісілагі́зм

(ад полі- + сілагізм)

мнагачленны сілагізм, атрыманы шляхам злучэння двух або больш сілагізмаў, які характарызуецца тым, што вывад кожнага з гэтых сілагізмаў з’яўляецца адначасова пасылкай сілагізма наступнага.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

трале́йбус

[англ. trolleybus, ад trolley = тралей + лац. (omni)bus = для ўсіх]

гарадская пасажырская бязрэйкавая машына, якая прыводзіцца ў рух электрычным рухавіком, што бярэ энергію ад двух правадоў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АДЭНАЗІНТРЫФАСФАТА́ЗЫ,

ферменты, якія каталізуюць адшчапленне астатку фосфарнай к-ты ад малекулы адэназінтрыфосфарнай кіслаты. Належаць да класа гідралаз. Пашыраны ў жывых клетках, асабліва ў іх мембранных структурах. Забяспечваюць вылучэнне і выкарыстанне энергіі макраэргічных сувязяў АТФ для забеспячэння розных працэсаў жыццядзейнасці. У раслін ёсць адэназінтрыфасфатазы, якія каталізуюць адшчапленне ад АТФ двух астаткаў фосфарнай к-ты. Знойдзены таксама адэназінтрыфасфатазы, пры ўдзеле якіх ажыццяўляецца гідроліз АТФ на адэназінмонафасфат і пірафасфат (АТФ-пірафасфатазы).

т. 1, с. 145

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЛАПОЛІПЛАІДЫ́Я

(ад ала... + поліплаідыя),

спадчынная змена ў клетках раслін, радзей жывёл, звязаная з кратным павелічэннем набораў храмасом, якія належаць розным відам або родам. Абумоўлена спантаннай або выкліканай у эксперыменце геномнай мутацыяй. Адбываецца найчасцей пры міжвідавой гібрыдызацыі. Мае асаблівае значэнне ў працэсах відаўтварэння ў раслін. Алапаліплоіды, якія ўтвараюцца праз цотнае павелічэнне храмасомных набораў пры скрыжаванні двух відаў або родаў, наз. амфідыплоідамі (напр., капусна-рэдзькавыя, аржана-пшанічныя, трыцікале і інш. выкарыстоўваюцца ў селекцыі).

т. 1, с. 227

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГІДРАКСІЛА́ЗЫ,

монааксігеназы, ферменты класа аксідарэдуктаз. Каталізуюць уключэнне ў малекулу арган. субстрату аднаго з двух атамаў кіслароду ў выглядзе гідраксільнай групы (адсюль назва), другі атам аднаўляецца да вады H2O. Гідраксілазы называюць таксама аксігеназамі са змешанай функцыяй (акісляюць адначасова 2 розныя субстраты). Вызначаюцца складаным механізмам уздзеяння. Шырока распаўсюджаны ў прыродзе, біял. тканках; асабліва шмат гідраксілаз у мікрасомах наднырачнікаў млекакормячых, дзе яны ўдзельнічаюць у акісленні прамежкавых прадуктаў абмену стэроідных гармонаў (цытахром-P-450-гідраксілазы).

т. 5, с. 225

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Беда́ ’ручны вазок на двух колах’ (Маслен.), бі͡едка двуколка’ (Бесар.). Укр. біда́, бєдка, бі́дка і да т. п., польск. bida, biga, bieda. Запазычанне з лац. biga, дакладней, з формы мн. bigae ’тс’ (< bi‑iugae), якое, па народнай этымалогіі, было ператворана ў bida, bieda і да т. п. (уплыў славянскага běda ’бяда’). Варш. сл., 1, 147; Брукнер, 25; Рудніцкі, 131. У бел. і ўкр. мовах запазычанне праз польск. пасрэдніцтва.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)