Кон1 ’месца, дзе ставяцца фігуры, якія трэба выбіваць (пры гульні ў гарадкі і г. д.)’ (ТСБМ), ’галоўнае месца дзеяння на пляцоўцы, на якім стаяць удзельнікі гульні’ (Нар. словатв.). Гл. кон3.
Кон2 ’гульня ў мяч’ (Ян.). Гл. кон1.
Кон3 ’чарга, лёс’ (Нас.). Укр.кін ’месца гульні’ і ’месца смяротнай кары’, рус.кон ’рад, чарга’, ’канец, мяжа, рубеж’, ст.-рус.конъ ’тс’, серб.-харв.ко̏н ’пачатак і канец’, ст.-чэш.kon ’канец’, н.-луж.kón ’тэрмін, момант’. Прасл.konъ зберагло рэфлексацыю толькі ў частцы славянскіх моў, у іншых яго выцесніла вытворнае konьcь. Разглядаемае слова знаходзіцца ў рэгулярных апафанічных адносінах з прасл.čęti (гл. пачаць). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 10, 195–196.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БЕЙСБО́Л
(англ. baseball),
спартыўная гульня з мячом і бітай. Узнікла ў ЗША на пач. 19 ст. Гуляюць 2 каманды па 9 чал. на пляцоўцы ў выглядзе ромба з бакамі ў 90 футаў (27,4 м). Вуглы пляцоўкі лічацца «базай» («домам»). Спартсмены атакуючай каманды па чарзе стаяць каля «базы», адбіваюць бітай мяч, які кідаюць ім, і пакуль ён ляціць, перабягаюць да другой «базы». Сапернікі імкнуцца злавіць мяч і пацэліць ім у таго, хто перабягае да «базы». Калі гэта ўдаецца зрабіць тройчы, каманды мяняюцца месцамі. Каманда, якае мае найб. колькасць перабежак праз усе «базы» ў свой «дом» пасля 9 такіх змен, лічыцца пераможцай. Спрошчаны варыянт бейсболу — софтбол (можна гуляць на невял. пляцоўках, у тым ліку ў зале). Падобныя на бейсбол гульні ёсць і ў інш. народаў: бел.апука, англ. крыкет, рус. лапта і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕНАВЕ́НТЭ-І-МАРЦІ́НЕС
(Benavente y Martinez) Хасінта (12.8.1866, Мадрыд — 14.7.1954),
іспанскі драматург. Аўтар 172 п’ес: бытавых, псіхалагічных, маральна-філас., сімвалічных і інш. У п’есах «Вядомыя людзі» (1896), «Трапеза драпежных звяроў» (1898), «Пошласць» (1901) і інш. крытыка быту «свецкага» грамадства спалучаецца з пагардай да народа. У лялечным фарсе ў стылі італьян. камедыі масак «Гульня інтарэсаў» (1907) і яго працягу «Горад вясёлы і бесклапотны» (1916), дзе матэрыяльныя інтарэсы выступаюць як рухальная спружына паводзін, паліт. барацьбы і вайны, прапаведаваў маральнае самаўдасканаленне. Тое ж характэрна для яго маральна-філас. п’ес («Пані гаспадыня», 1908; «Няшчасная», 1913). У 1940—50-я г. пісаў пераважна пацяшальныя камедыі («Дон Хуан з’явіўся», 1952; «Шпілька ў роце», 1953, і інш.). Нобелеўская прэмія 1922.
Літ.:
Плавскин З.Н. Испанская литература XIX—XX веков. М., 1982. С. 125—129.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ко́нік1, ‑а, м.
1.Памянш.-ласк.да конь (у 1 знач.); невялікі конь. Конік быў не такі ўжо і благі на выгляд. Маленькі, як жарабя, сівай масці.Якімовіч.
2. Дзіцячая цацка, падобная на каня, конскую галаву. Дзеці дзьмуць у .. конікі. Дзірачкі пальчыкамі перабіраюць.Бядуля.
3. Дзіцячая гульня — язда вярхом на палачцы. Гуляць у конікі.
•••
Марскі конік — трапічная і субтрапічная марская рыбка, галава якой падобная на конскую.
Быў конік, ды з’ездзіўся — тое, што і была кабылка, ды з’ездзілася (гл. кабылка).
Выкінуць конікагл. выкінуць.
ко́нік2, ‑а, м.
1. Насякомае, якое скача і стракоча крыламі. Луг зялёны жыццём дыша — Конікі трашчаць.Колас.Кузьма сеў на кучу свежай саломы, з якой за ўсе бакі пырснулі маленькія конікі.Дуброўскі.
2. Птушка сямейства сітаўкавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руле́тка
(фр. roulette, ад rouler = каціць)
1) інструмент для вымярэння ў выглядзе вузкай (пераважна стальной) стужкі з дзяленнямі, якая накручваецца на валік, змешчаны ў футляры;
2) прыстасаванне для азартнай гульні ў выглядзе рухомага круга з нумараванымі ямкамі, па якім коціцца шарык, а таксама сама гэта гульня.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Spiel
n -(e)s, -e
1) гульня́
sein ~ mit j-m háben — здзе́кавацца з каго́-н, жартава́ць з каго́-н.
etw. wie im ~ lérnen — навучы́цца чаму́-н. гулцючы [лёгка]
2) карт.гульня́
wer hat das ~? — чыц гульня́?
ich hábe drei ~e gemácht — я вы́йграў тры па́ртыі
3) спарт.гульня́, па́ртыя
das ~ ánpfeifen* [ábpfeifen*] — даць сігна́л на пача́так [кане́ц] гульні́ (футбол)
das ~ der Scháchmeister éndete remis — [rə'mi:] па́ртыя ша́хматных майстро́ў зако́нчылася ўнічыр
das ~ in die Hand bekómmen* — захапі́ць ініцыяты́ву ў гульні́
das ~ léiten — судзі́ць гульнр
wie steht das ~? — які́ лік (гульні́)?
4) тэатр. дзе́янне
5)
ein ~ Kárten — кало́да карт
6) тэх. зазо́р, свабо́дны ход
7) хвост (фазана)
◊ ein gewágtes ~ spíelen — ве́сці небяспе́чную гульню́
álles áufs ~ sétzen — перан. усё паста́віць на ка́рту
◊ die Hand im ~ háben — быць ублы́таным у што-н., удзе́льнічаць у чым-н.
viel aus dem ~ háben — рызыкава́ць мно́гім
der Téufel ist mit ihm im ~ — яго́ чорт спакусі́ў [падбі́ў]
Éhrgeiz ist dabéi im ~ — тут закра́нута славалю́бства
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
піке́т
(фр. piquet = калок, вяха)
1) невялікі ваенны вартавы атрад, застава (напр. конны п.);
2) група бастуючых рабочых для аховы прадпрыемства ад пранікнення штрэйкбрэхераў;
3) пункт мясцовасці, адзначаны колікам, забітым роўна з паверхняй зямлі, які служыць для ўстаноўкі на ім рэйкі пры нівеліраванні і замацаванні трасы на мясцовасці;
4) адзінка вымярэння даўжыні чыгуначных ліній;
5) старадаўняя гульня ў карты.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ГОЛЬФ
(англ. golf),
спартыўная гульня з мячом і клюшкай. Полем для гольфа служыць участак натуральнай умерана перасечанай мясцовасці (поле, парк, узлесак) пл. ад 50 тыс. да 200 тыс.м², на якім размечана 9—18 дарожак-трас (даўж. 150—470 м, шыр. 30—40 м). У канцы кожнай з іх зроблены пляцоўкі пл. каля 20 м² з ямкай-лункай пасярэдзіне (глыб. 11 см, дыяметр 10 см). Мяч з літой гумы (вес 42,5 г), клюшкі (у наборы) даўж. ад 85 да 110 см з галоўкамі рознай формы. Мэта гульні — ударамі клюшкай па мячу пракаціць яго праз усе дарожкі і патрапіць ім у кожную лунку. Перамагае той ігрок ці каманда, якія зробяць гэта найменшай колькасцю ўдараў.
Зарадзіўся гольф у сярэднія вякі ў Даніі. Найб. развіты ў Вялікабрытаніі, Канадзе, Аўстраліі, ЗША, краінах Скандынавіі. Уваходзіў у праграму Алімпійскіх гульняў (1900, 1904).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кампу́тарны, камп’ю́тарны Computer- [-´pju:-];
кампу́тарны цэнтр Computerzentrum n -s, -tren, Réchnerzentrum n; Compúterdienst m -(e)s, -e, Dátenverarbeirungsabteilung f -, -en (уякой-нарганізацыі);
кампу́тарная аніма́цыя Computeranimation f -;
кампу́тарная дыягно́стыка Computerdiagnostik f -, -en;