цяплы́нь, ‑і, ж.
Тое, што і цеплыня. Ад печы ідзе святло і цяплынь. Галавач. Вецер палагаднеў, абяцаючы мяккую цяплынь бабінага лета. Пташнікаў. Чалавечая цяплынь з’явілася на тварах у жанчын. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шаматлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Які шамаціць, шапаціць, шастае. Вецер ускудлаціў верхавіны дрэў, кінуўшы на зямлю поўныя бярэмы шаматлівага лісту. Лынькоў. На другой сцяне вісяць шаматлівыя вянкі цыбулі, нізкі духмяных грыбоў. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шква́лісты, ‑ая, ‑ае.
1. Які з’яўляецца шквалам, нагадвае шквал (у 1 знач.). Чуваць было, як за шклом ілюмінатара завывае шквалісты вецер. Лынькоў.
2. Са шквалам; які прадвяшчае шквал. Шквалістае надвор’е.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паве́трая ’мор, пошасць’ (Шат.), паве́трыя ’непрыемнасць, бяда; дрэнная пагода’ (Бяльк.), ’пошасць’ (Касп.), паве́траная ’згубная моц пошасці’ (Нас.). Рус. пове́трие; укр. пові́тра ’тс’. Да вецер (гл.). З прычыны марфалагічнай тоеснасці з рус. словам у бел. можа быць і пранікненне з рус. тэрыторыі, параўн. і геаграфію слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Праціве́нь ’ток у гумне’ (віл., паст., Сл. ПЗБ). Рус. наўг. про́тивень ’свіран насупраць хаты’. Да проціў; семантычная матывацыя паводле прасторавай арыентацыі.
Праці́вень, праці́ўнік ’непрыяцель’ (ТСБМ, Янк. 3.), ’праціўны’ (Касп.). Параўн. рус. проти́вень ’вецер у твар’, проти́вник ’непрыяцель’. Дэрываты ад проціў, праціўны з рознымі суфіксамі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́яць, ве́ю, ве́еш, ве́е; вей; ве́яны; незак.
1. што. Ачышчаць збожжа ад мякіны веялкай.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Дзьмуць, абдзімаць павевам.
Вее вецер.
Цёплай вільгаццю веяла (безас.) ад ракі.
Ад яго слоў веяла (безас.) ласкай і клопатам (перан.).
|| зак. праве́яць, -е́ю, -е́еш, -е́е; -е́й; -е́яны (да 1 знач.) і зве́яць, -е́ю, -е́еш, -е́е; -е́й; -е́яны (да 1 знач.).
|| наз. ве́янне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пералама́ць, -ламлю́, -ло́міш, -ло́міць; -ламі; -лама́ны; зак.
1. што. Зламаць напалам, на часткі.
П. палку.
2. што. Паламаць усё, многае.
Вецер пераламаў усе дрэвы.
3. перан., каго-што. Перамяніць чый-н. характар, звычкі, паводзіны, прымусіць стаць іншым.
Гэтага чалавека цяжка п.
П. свой характар.
|| незак. перало́мліваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 3 знач.) і перало́мваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шале́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Захворваць шаленствам (пра жывёлу).
2. Прыходзіць у крайняе раздражненне, гнеў.
Ш. ад злосці.
3. перан. Бурна праяўляць сваё дзеянне, сілу.
Шалее вецер.
4. Рабіць учынкі, пазбаўленыя разважлівасці, здаровага розуму.
Ш. ад захаплення.
◊
Шалець з раскошы (разм.) — перабіраць, капрызіць ад перанасычанага ўсім, забяспечанага жыцця.
|| зак. ашале́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ду́жа нареч., обл. си́льно; кре́пко; о́чень; весьма́;
д. дзьме ве́цер — си́льно ду́ет ве́тер;
ён быў д. здзі́ўлены — он был о́чень (весьма́) удивлён
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
рэ́зкі
1. в разн. знач. ре́зкий;
р. ве́цер — ре́зкий ве́тер;
~кая кры́тыка — ре́зкая кри́тика;
2. (о вкусе) о́стрый;
р. со́ус — о́стрый со́ус
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)