нелады́ ед. нет нелады́, -до́ў, ед. нела́д, -ду м.; (несогласие) нязго́да, -ды ж.; (ссоры) сва́ркі, -рак, ед. сва́рка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Ра́кавіна 1 ’прамежак паміж капытоў у жывёлін’, ’раздвоены капыт (каровы, свінні, казы)’ (ганц., Сл. ПЗБ; ЛА, 1), ракава́ціна (ганц., Сл. ПЗБ), рако́ўня (чэш., ЛА, 1), ра́кавішкі мн. л. (круп., Лекс. ландш., 56), ра́кавіца (добр.). Істотна, што назва азначае менавіта раздвоены капыт парнакапытных (каровы, свінні, казы). Па існуючай этымалогіі выводзіцца ад *raky, *rakъve ’абалонка’ (Фасмер, 3, 439). Аднак дня акрэслення першаснага значэння трэба звярнуць увагу на ўласна ’прамежак’, адсюль ра́кавіна развівае старажытную семантыку раздвоенасці ці выгнутасці (гл. рак 1, 3, ракі).
Ра́кавіна 2 ’ракавіна малюска’ (ТСБМ, Мат. Гом.), з-за адзінкавасці фіксацыі ў народнай мове, хутчэй за ўсё, запазычана з рус. ра́ковина ’тс’.
*Ра́кавіна 3, ра́ковіна ’нарост, гуз на дрэве’ (ТС). Імаверна, звязана з рак 2 (гл.) ’хвароба, вонкавай прыкметай каторай з’яўляецца зацвярдзелая язва асаблівага выгляду’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нара́, -ы́, мн. но́ры і (зліч. 2, 3, 4) нары́, нор, ж. Паглыбленне пад зямлёй, часта з некалькімі хадамі, якое вырыта жывёлінай і служыць ёй жыллём.
Барсукова н.
|| памянш. но́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
доўгажыха́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
Чалавек, а таксама расліны, жывёлы і пад., якія вызначаюцца сваім даўгалеццем.
Гэтаму доўгажыхару 120 гадоў.
Дрэвы-доўгажыхары.
Арол-д.
|| ж. доўгажыха́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. доўгажыха́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
я́шчарка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак і я́шчарыца, -ы, мн. -ы, -рыц, ж.
Невялікі паўзун з прадаўгаватым целам і доўгім хвастом, пакрыты дробнай рагавой луской.
|| прым. я́шчаркавы, -ая, -ае і я́шчарычны, -ая, -ае.
Сямейства яшчаркавых (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бачу́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Разм. Маленькая бочка. Набіралі [суседзі] ля калодзежа халодную ваду ў глякі і бачуркі — каб хапіла да вечара. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
баядэ́ра, ‑ы і баядэ́рка, ‑і; Р мн. ‑рак, ж.
Уст. Усходняя танцоўшчыца, якая ўдзельнічала ў рэлігійных цырымоніях, а таксама выступала ў рэстаранах, прыватных дамах і інш.
[Партуг. bailadeira — танцоўшчыца.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агаво́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
1. Дадатковае тлумачэнне, заўвага, абмежаванне. Істотная агаворка. Згадзіцца без усякіх агаворак.
2. Памылкова ўжытае слова або выраз.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жму́ркі, ‑рак; адз. няма.
Гульня, у якой адзін з удзельнікаў з завязанымі вачамі ловіць астатніх.
•••
Гуляць у жмуркі гл. гуляць.
Хоць у жмуркі гуляй гл. гуляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іжо́рцы, ‑аў; адз. іжорац, ‑рца, м.; іжорка, ‑і, ДМ ‑рцы; мн. іжоркі, ‑рак; ж.
Малалікі народ, які жыве ў Ламаносаўскім і Кінгісенскім раёнах Ленінградскай вобласці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)