Пя́рыць ’перыць, біць пранікам (бялізну, палатно)’ (Варл., Сл. ПЗБ; докш., маладз., Янк. Мат.; ЛА, 3), ’біць, лупцаваць’ (докш., Янк. Мат.; паст., Сл. ПЗБ), ’мяць, драць’: мядзьвѣдзь давай пярыць чорта (барыс., Шн. 2), пя́ръць ’працаваць празмерна многа, цяжка’ (міёр., Нар. лекс.), сюды ж пя́раны ’мыты, памыты (пра бялізну)’ (астрав., Сл. ПЗБ). Гл. пе́рыць; паўночна-заходняя арыентацыя варыянта з пя‑ сведчыць аб магчымым балтыйскім фанетычным уплыве (т. зв. гіпер’яканні), параўн. Левін, American Contrib. to the 13th Intern. Congr. of Slavists, 2003, 142–143.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Радзе́ць 1, радчэ́ць ’рабіцца рэдкім’, ’змяншацца колькасна’ (ТСБМ, Касп.). Ад рэ́дкі (гл.).

Радзе́ць 2 ’спрыяць’ (Касп., Бяльк.), сюды ж радзі́вы ’клапатлівы, дбайны’ (Сцяшк. Сл.), ’старанны’ (Др.-Падб.), ’старанны, дбайны’ (Гарэц.), ст.-бел. радѣти ’клапаціцца, дбаць’. Параўн. рус. раде́ть ’клапаціцца’, ’хацець, жадаць’, ’спадзявацца на што-небудзь’, ’радавацца чаму-небудзь’, ради́вый ’клапатлівы’, в.-луж. rodzić ’хацець, імкнуцца’, н.-луж. rožeś ’клапаціцца’, славен. róditi ’клапаціцца, захоўваць’, серб.-харв. ра́дити ’імкнуцца, працаваць’, балг. радя́, раде́я ’клапаціцца, старацца’, ст.-слав. радити ’клапаціцца’. Ад ра́да (гл.)

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Commenti fit opus ad deitatis opus

І да Божай дапамогі патрэбны спрыт чалавека.

И к Божьей помощи нужна сноровка человека.

бел. Божа,памажы, а сам не ляжы. Богу багаваць, а нам працаваць. Богу маліся, а сам працуй.

рус. На Бога надейся, а сам не плошай. Бог-то Бог, да и сам не будь плох. Богу молись, а к берегу гребись. Аминем/молитвой квашни не замесишь. Молитву твори, а муку клади.

фр. Aide-toi, le ciel t’aidera (Помоги себе сам, а небо поможет тебе).

англ. Put your trust in God but keep your powder dry (В Бога верь, а порох держи сухим).

нем. Gott gibt wohl die Kuh, aber nicht den Strick dazu (Вероятно, Бог даёт корову, но не верёвку к ней). Hilf dir selber, so hilft dir Gott (Помоги себе сам, так и Бог тебе поможет).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

нае́сці, ‑ем, ‑ясі, ‑есць; ‑ядзім, ‑ясце, ‑ядуць; пр. наеў; ‑ела; заг. наеш; зак.

Разм.

1. чаго і без дап. З’есці што‑н. у нейкай колькасці. Наесці ў рэстаране на пяць рублёў.

2. што і чаго. Атрымаць, нажыць у выніку сытнай яды. [Самусевіч:] — Ну, добра, я дакажу, што Самусевіч можа працаваць, і не абы-як... — Хто цябе ведае, — знарок ўпікалі яго. — Сала на жываце наеў, а ў галаве скразнякі загулялі... Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даба́віць, ‑баўлю, ‑бавіш, ‑бавіць; зак., каго-што і чаго.

Дадаць таго, чаго дзе‑н. не хапае, або прыбавіць звыш таго, што ёсць ці павінна быць. Дабавіць цукру ў чай. // а таксама пра што і з дадан. сказам. Сказаць ці напісаць што‑н. у дадатак. Калі ўжо гутарка зайшла, і я дабаўлю пра асла. Бачыла. — Дабавім, што вучыліся ў старой Чыжэвіцкай школе, бо новая толькі ў гэтым годзе пачне працаваць. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рабо́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Разм. Памянш.-ласк. да работа (у 2, 6 знач.); невялікая або прыемная работа. — Тады еш ды адпачні з дарогі, а я ў сад загляну, работку там яшчэ не паспеў кончыць. Парахневіч. [Забіч:] — Хораша працаваць! Ой хораша, калі так работка кіпіць! Савіцкі. // Разм. зневаж. Пра дрэнную работу. [Багуцкі:] — Эге, нікуды не варта работа такая. З такой работкай паравоз і перагона не пройдзе. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сле́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. слеп, ‑ла; незак.

Рабіцца сляпым; траціць здольнасць бачыць. Румба слепла, працаваць яна не магла ўжо зусім. Навуменка. [Юстына:] — Пахавала дачок, дый Гарбуна старога. Ой, колькі я выплакала тады, ажно слепнуць стала. Гурскі. // Часова не бачыць (ад дыму, моцнага святла і пад.). Беларусь — мая маці і мова, паветра і хлеб! Гэта ўзважана сэрцам, на нервах расстайных дарог, дзе не раз пад агнём задыхаўся ад дыму і слеп. Вялюгін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

teach

[ti:tʃ]

v.t. taught, teaching

1) вучы́ць, навуча́ць

2) выклада́ць, вучы́ць

He teaches mathematics — Ён выклада́е матэма́тыку

3) працава́ць наста́ўнікам, наста́ўнічаць

4) правуча́ць

I will teach him a lesson — Я яго́ правучу́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

toil

I [tɔɪl]

1.

n.

цяжка́я пра́ца

2.

v.i.

1) ця́жка працава́ць

2) зь ця́жкасьцю ісьці́

3.

v.t.

рабі́ць цяжко́ю пра́цай

II [tɔɪl]

n., often toils, pl.

се́тка f.; сіло́ n.; па́стка f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

адда́ча ж.

1. (дзеянне) Ábgabe f -, -n;

2. (ружжа) Rückstoß m -es, -stöße;

3. тэх. (карысны эфект) Wírkungsgrad m -es, -e; Nútzef fekt m -(e)s, -e;

працава́ць з по́ўнай адда́чай vóller Híngabe árbeiten

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)