Крышта́ль ’цвёрдае цела, якое мае натуральную форму мнагагранніка (ст.-грэч. κρύσταλλος) (ТСБМ, Гарэц.). Ст.-бел. кристалъ, крышталъ. Запазычанне праз польск. kryształ з ням. Kristall (Булыка, Запазыч., 177). Паводле Слаўскага (3, 203), ст.-польск. kryształ з лац. crystallus.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ромб ’паралелаграм з роўнымі і непрамымі вугламі’, ’знакі адрознення вышэйшых камандзіраў у Савецкай Арміі да 1943 г.’ (ТСБМ) — праз рус. ці польск. мовы з франц. rhombe ’тс’, якое з ст.-грэч. ῥόμβος ’усялякае круглае цела, якое абарачаецца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гіпертрафі́я, ‑і, ж.
Павелічэнне аб’ёму якога‑н. органа ці тканкі цела ў выніку змянення іх функцыі або хваробы. Гіпертрафія мускула. Гіпертрафія сэрца. // перан. Празмернае развіццё чаго‑н. Гіпертрафія чуллівасці.
[Грэч. hypér — звыш і trophē — ежа.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апу́хлы, ‑ая, ‑ае.
Які апух, ацёк. Маленькія спрытныя рукі пяшчотна дакраналіся да ран, да апухлага цела. Новікаў. Перад.. [Йонасам] стаяў з памятым тварам і апухлымі чырвонымі павекамі Кузьма Шавойка. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дрыгану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак. і аднакр.
Рэзка варухнуць чым‑н. (пра часткі цела). Чалавек рвануўся, дрыгануў нагамі, вырваў іх з-пад Юзіка і пхнуў яго. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дры́гнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак. і аднакр.
Разм. Рэзка, адрывіста варухнуць чым‑н. (звычайна пра часткі цела). Дрыгнуць нагой. // Здрыгануцца. Сэрца дрыгнула.
•••
І не дрыгнуў(ла) — пра імгненную смерць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
курч, ‑у, м.
Балючае скарачэнне мышц цела; сутарга. Юлік Барановіч паглядзеў на курыцу і сказаў: — Ці не курч на яе напаў, вельмі ж яна ступае неяк фацэтна, прысядаючы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
міцэ́ла, ‑ы, ж.
Спец.
1. Электрычна зараджаная калаідальная часцінка.
2. толькі мн. (міцэ́лы, ‑цэ́л і ‑цэ́лаў). Вельмі дробныя крышталічныя частачкі, з якіх складаюцца калоідныя рэчывы цела раслін і жывёл.
[Новалац. micella, ад лац. mica — крошка, крупінка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мускулі́сты, ‑ая, ‑ае.
З развітымі мускуламі. Высокі, стройны, мускулісты, Павел быў сапраўдным спартсменам. Шыцік. [Рудакоў] распрануўся да пояса, памыўся і доўга з асалодаю расціраў халоднаю вадою сваё мускулістае цела. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
настру́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., што.
Разм.
1. Нацягнуць, напяць як струну. Наструніць леску.
2. Напружыць. Хатні драпежнік .. прытуліўся да коміна, наструніў цела. Асіпенка. Зося ўздрыгнула, наструніла шыю. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)