заікацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Мець недахоп у вымаўленні — заіканне. [Леўка Здрок], быццам той заіка, які стараецца не заікацца, казаў нараспеў: — Хлеб ды соль вам, госцейкі. Сабаленка. // Гаварыць запінаючыся, з цяжкасцю падбіраючы словы. — Цёця Таня, ... я ... я, — ад хвалявання .. [Ленка] заікалася і чырванела. Шамякін. Пан ад здзіўлення аж стаў заікацца: — Б-бачу, што м-майстар ты в-варты п-палаца! Дубоўка.

2. Незак. да заікнуцца (у 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зманіць, зманю, зманіш, зманіць; зак.

1. Сказаць няпраўду; схлусіць. Калі маці спыталася: а дзе ж хлеб? — Ганна хацела выдумляць, што згубілі акрайчык, але Аленка не магла зманіць маці. Сабаленка. — Нас тут ззаду група, — на ўсякі выпадак зманіў Чыжык. Лупсякоў.

2. каго-што. Спакусіць пайсці куды‑н., за кім‑н. ці зрабіць што‑н. Хто зманіў, хто звёў дзяўчыну? Счуў жаніх праз дзень прычыну. Ставер.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перапячы, ‑пяку, ‑пячэш, ‑пячэ; ‑пячом, ‑печаце, ‑пякуць; пр. перапёк, ‑пякла, ‑ло; заг. перапячы; зак.

1. што. Папячы больш, чым трэба, вельмі доўга, запячы вельмі моцна. Перапячы пірагі.

2. што. Спячы, папячы ўсё, многае. Перапячы ўсё цеста. Сала ўсё перапяклі.

3. што. Спячы нанава, яшчэ раз што‑н. дрэнна спечанае. Перапячы хлеб.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пераехаць, скончыць пячы (у 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раскроіць, ‑крою, ‑кроіш, ‑кроіць; зак., што.

1. Кроячы, выкройваючы адзенне або боты, разрэзаць (тканіну, скуру і пад.). Раскроіць матэрыял на касцюм. // Выразаць па мерцы часткі, дэталі чаго‑н. Раскроіць паліто.

2. Парэзаць на часткі (пераважна пра хлеб). [Служанка] наліла яшчэ кавы і раскроіла на дзве лустачкі апошні на талерцы акрайчык хлеба. Брыль.

3. Разм. Нанесці глыбокую сечаную рану; рассячы. [Марыля] махнула рыдлёўкай і адным ударам раскроіла .. [фашысту] чэрап. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сімуляваць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; зак. і незак., што і без дап.

1. Прытварыцца (прытварацца) хворым. Расказаў сам Сербаноўскі: — Вам, гэта павінна быць цікава, Кірыла Васільевіч. Знішчыўшы дакументы на Дымара, .. [здраднік] сімуляваў прыступ эпілепсіі. Упаў на вуліцы ўвечары. Шамякін.

2. Стварыць (ствараць) ілжывае ўяўленне аб чым‑н. Андрэй пайшоў з райкома з нейкім цяжкім асадкам у душы: .. падтрымаў сімулянта, чалавека, які хаваў хлеб ад дзяржавы і сімуляваў голад. Лобан.

[Ад лац. simulare.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

умовіцца, умоўлюся, умовішся, умовіцца; зак.

Дагаварыцца паміж сабой адносна чаго‑н. Едучы на рыбалку, мы ўмовіліся, што кожны з нас увечары што-небудзь раскажа аб сабе. Гурскі. // Прыйсці да агульнай згоды; заключыць умову, здзелку і пад. [Пажылы мужчына:] — Памяркуйце самі: ці ж правільна робіць бацюшка? Умовіўся з ім малады, наш Юрась, за шлюб чатыры пуды жыта.. Прывезлі жыта, а ён кажа: «Хлеб падзешавеў, трэба шэсць пудоў». Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

штыль 1, ‑ю, м.

Адсутнасць ветру, бязветранае надвор’е (на моры, акіяне, возеры і пад.). Мы з табою на тым разышліся паўстанку, Дзе прадрок навальніцу бязветраны штыль. Звонак. Абрыдла ўсё ў вандроўцы дальняй — Чужая соль, і хлеб чужы, І штыль, і шторм дзесяцібальны, З якім нялёгка падружыць. Танк.

•••

Мёртвы штыль — поўная адсутнасць ветру.

[Ад гал. stil.]

штыль 2, ‑я, м.

1. Востры стрыжань.

2. Спец. Тое, што і шып 1.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мяккі прыметнік

  1. Які ўгінаецца пры націсканні, няцвёрды, эластычны, далікатны.

    • М. хлеб.
    • М. абутак.
    • Мяккія валасы.
    • Мяккія рукі.

  2. Прыемны для ўспрымання, не рэзкі.

    • М. голас.
    • Мяккае святло.

  3. Плаўны, павольны.

    • Мяккія рухі.

  4. пераноснае значэнне: Лагодны, ціхі, спагадлівы.

    • М. характар.
    • М. чалавек.

  5. Нястрогі, паблажлівы.

    • М. прыгавор.

  6. Цёплы, несуровы.

    • М. клімат. Мяккая зіма.

  7. Які ўтрымлівае мала вапнавых солей.

    • Мяккая вада.

  8. На транспарце: з мяккімі сядзеннямі або прызначаны для выкарыстання мяккіх сядзенняў.

    • М. вагон.

  9. Аб зычных гуках: якія вымаўляюцца набліжэннем сярэдняй часткі языка да цвёрдага паднябення; процілегласць цвёрды.

Мяккі знак — назва літары «ь».

|| памяншальная форма: мякенькі.

|| назоўнік: мяккасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

тады прыслоўе

  1. У той час, у мінулым, не цяпер.

    • Т. дзеці яшчэ не ўмелі чытаць.
    • Памыў рукі і т. сеў за стол.

  2. Пры пэўных умовах, абставінах.

    • Сходзіш у магазін па хлеб, т. толькі можаш ісці гуляць.

  3. Ужыв. як суадноснае слова ў галоўным сказе пры даданым часу са злучнік «калі».

    • Калі мне прынясуць кнігу, т. прачытаю.

  4. у знач. злучнік: Выкарыстоўваецца ў спалучэнні са злучнікам «як» у даданых часавых супастаўляльных сказах у значэнні: у той час як, не гледзячы на тое што.

    • Мы толькі снедалі, т. як яны ўжо садзіліся абедаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

усадзіць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Уваткнуць з сілай (а таксама трапіць снарадам, куляй у што-н.; размоўнае).

    • У. рыдлёўку ў зямлю.
    • У. кулю ў лоб.

  2. Усунуць унутр чаго-н.

    • У. руку ў ваду.

  3. Прымусіць або памагчы сесці.

    • У. гасцей.

  4. Прапанаваць сесці, даўшы які-н. занятак, прымусіць рабіць што-н.

    • У. за піяніна.
    • У. чытаць.

  5. Пасадзіць пячыся (размоўнае).

    • У. хлеб у печ.

  6. Саджаючы (расліны), заняць якую-н. прастору.

    • У. градку кветкамі.

  7. пераноснае значэнне: Расходаваць, патраціць (сродкі, грошы; размоўнае).

    • У. многа грошай у будаўніцтва.

|| незакончанае трыванне: усаджваць.

|| назоўнік: усаджванне і усадка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)