дэтэ́ктар, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Прыстасаванне ў радыёпрыёмніку для пераўтварэння ваганняў высокай частаты ў ваганні нізкай частаты.
2. Прылада для выяўлення радыеактыўнага ці цеплавога выпраменьвання.
Д. ядзерных выпраменьванняў.
○
Дэтэктар хлусні — спецыяльнае прыстасаванне для запісу фізіялагічных паказчыкаў таго, каго дапытваюць, або падвыпрабавальнага.
|| прым. дэтэ́ктарны, -ая, -ае.
○
Дэтэктарны прыёмнік — найпрасцейшы радыёпрыёмнік, у якім прынятыя сігналы пераўтвараюцца ў гукавыя пры дапамозе крышталічнага дэтэктара.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
абялі́ць, абялю́, абе́ліш, абе́ліць; абе́лены; зак., каго-што.
1. Зрабіць белым.
А. дрэвыў садзе.
2. Зняць скуру з забітай жывёліны (разм.).
А. барана.
3. Зняць кару з дрэва.
А. ліпу.
4. перан. Апраўдаць каго-н., зняць падазрэнне з каго-н.
Цяжка а. таго, хто сам сябе ачарніў.
|| незак. абе́льваць, -аю, -аеш, -ае і абяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыме́та, -ы, ДМ -ме́це, мн. -ы, -ме́т і прыкме́та, -ы, ДМ -ме́це, мн. -ы, -ме́т, ж.
1. Адметная рыса, па якой можна пазнаць каго-, што-н.
Асобыя прыметы (прыкметы).
Прыметы (прыкметы) восені.
2. У народных уяўленнях: прадвесце чаго-н.
Дрэнная п.
◊
На прымеце (прыкмеце) быць у каго (разм.) — пра таго, хто (што) з’яўляецца прадметам чыёй-н. увагі, цікавасці і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
саніта́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Асоба малодшага медыцынскага персаналу ў лячэбных установах, якая даглядае хворых і раненых, сочыць за чысцінёй у палатах і пад.
2. перан. Пра таго або тое, што дапамагае захаванню здароўя, чысціні каго-н., чаго-н.
Дзятлы і мурашкі — лясныя санітары.
|| ж. саніта́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. саніта́рскі, -ая, -ае (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
віта́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Вітаць адзін аднаго пры сустрэчы; здароўкацца. Вітацца за руку. □ [Хлопцы] сустракаліся са знаёмымі — віталіся, калі не бачыліся да таго, перакідаліся словамі. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыхраі́зм, ‑у, м.
Спец. Двухколернасць, уласцівасць анізатропных цел (напрыклад, крышталяў) выяўляць розную афарбоўку ў белым святле ў залежнасці ад таго, у якім кірунку праз іх глядзець.
[Ад грэч. di — двойчы і chróa — колер.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канфармі́зм, ‑у, м.
Прыстасавальніцтва, пасіўнае прыняцце існуючага парадку, пануючых поглядаў і пад.; адсутнасць уласных пазіцый і беспрынцыповае прытрымліванне таго, што насаджаецца сілай аўтарытэту, традыцыі і пад.
[Ад лац. conformis — падобны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падаі́ць, ‑даю, ‑доіш, ‑доіць; зак., каго.
1. Закончыць даенне. Раніцай Вера разбудзіла мужа пасля таго, як падаіла карову. Пальчэўскі.
2. і без дап. Даіць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патруці́ць, ‑тручу, ‑труціш, ‑труціць; зак., каго-што.
Атруціць ўсіх, многіх. Патруціць мышэй. □ І от зладзеі агалілі таго Зялёнку. Патруцілі сабак і ачысцілі камору і свіран. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапало́хацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Вельмі моцна спалохацца, напалохацца. Усе [людзі] да таго перапалохаліся, што.. немаведама куды пахаваліся... Чарот. Хлапчук перапалохаўся і не ведаў, што гаварыць. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)