дво́е, дваі́х, дваі́м, дваі́мі, ліч. зб.
Два.
Ужыв.:
а) з назоўнікамі мужчынскага або агульнага роду, якія абазначаюць асобу.
Засталося д. сірот;
б) з асабовымі займеннікамі ў мн. л.
Нас было д.;
в) з назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот.
Бегае д. парасят.
Д. дзяцей;
г) з множналікавымі назоўнікамі.
Д. саней.
Д. нажніц.
Д. акуляраў.
Д. штаноў.
Д. сутак;
д) з некаторымі назоўнікамі, якія абазначаюць парныя прадметы.
Д. ботаў.
Д. рукавіц.
Абуць д. панчох;
е) без назоўнікаў, калі абазначае асоб мужчынскага і жаночага полу.
Сядзелі д.: хлопец і дзяўчына.
◊
На сваіх дваіх (разм., жарт.) — пехатой.
За дваіх (працаваць, есці і пад.) — так, як могуць двое.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
спі́на, -ы, мн. -ы, спін, ж.
Частка тулава ад шыі да крыжа.
Выпрастаць спіну.
◊
Гнуць спіну —
1) многа і цяжка працаваць на каго-н.;
2) перад кім пакланяцца, угоднічаць.
За спінай вялікі вопыт работы — у мінулым.
На ўласнай спіне зведаць што-н. — на сваім вопыце.
Не разгінаючы спіны — без адпачынку, старанна рабіць што-н.
Павярнуцца спінай да каго-, чаго-н. — выказаць абыякавасць, знявагу, перастаць звяртаць увагу на каго-, што-н.
Рабіць што-н. за спінай у каго-н. — без ведама каго-н.
|| памянш. спі́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
|| прым. спінны́, -а́я, -о́е.
Спінныя пазванкі.
С. мозг (у пазваночніку).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
kwapić się
kwapi|ć się
незак. кніжн. do czego спяшацца зрабіць што;
nie kwapić się do pracy — ён не спяшаецца працаваць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
fałd, ~u
м.
1. гл. falda przysiadywać ~ów — праседжваць штаны за працай; уседліва працаваць;
2. геал. складка;
fałd skalny — горная складка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Лашта́й ’гультай’ (жлоб., Нар. словатв.). Укр. харк., дненрапятр. лаштабей ’тс’ (лаянка на дзяцей). Генетычна роднаснае да серб.-харв. lästan ’той, хто не хоча працаваць’, ла‑ стовати ’гультаяваць, жыць прывольна’. Да last ’гультай, лядашчы’. Паводле RHSJ (5, 908), ‑а‑ ў гэтым слове стаіць замест старога ‑ь‑. У такім выпадку цяжка растлумачыць вакалізм усх.-слав. лексем. Прыняўшы ж версію пра запазычанне ва ўкраінскую мову (а адтуль — у бел. гаворкі) з серб.-харв. last (?), можна меркаваць аб самастойным словаўтварэнні пры дапамозе суф. ‑ай (як гультай, рус. слюнтяй, завсегдатай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Berúf
m -(e)s, -e
1) прафе́сія, спецыя́льнасць
von ~ — па прафе́сіі
im ~ stéhen* — працава́ць (па спецыя́льнасці)
séinem ~ náchgehen* — выко́нваць свае́ абавя́зкі
2) прызва́нне
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
займа́цца 1, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да заняцца 1.
2. Весці работу, працаваць (пра школу, настаўнікаў і пад.). Школа займаюцца ў дзве змены. □ Пакуль што.. [Лабановіч] больш гуляе з дзецьмі, чым вучыць іх, — няхай прыбываюць да школы, асвойваюцца з вучнёўствам, паволі ўцягваюцца ў сваё новае жыццё. І ён займаецца толькі да абеду. Колас. // Вучыцца. Аляксей з сябрамі займаўся ў групе токараў. Даніленка.
3. Зал. да займаць.
займа́цца 2, ‑аецца.
Незак. да заняцца 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
глу́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. тлух, ‑ла; незак.
1. Траціць здольнасць чуць, станавіцца глухім. Глухнуць ад выбухаў.
2. Заціхаць, станавіцца нячутным (пра гукі). Гулкі стрэл коціцца па Прыпяці і глухне ў прыбярэжных травах і чаротах. Колас. // Пераставаць дзейнічаць, працаваць (пра механізмы). Матор глухне.
3. Зарастаць, дзічэць. Пасевы глухнуць ад пустазелля.
4. перан. Паступова слабець або знікаць. З цягам часу пачуцці глухнуць. // Прыціхаць, канчацца. Бой глухне. □ За тыдзень добрае пагоды Праходзіць, глухне касавіца. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карпе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. над чым і без дап. Разм. Доўга, цярпліва займацца чым‑н., працаваць над чым‑н. Карпець пад падручнікамі. □ Таварышы толькі і бачылі Івана Іванавіча, як той карпеў над паперамі дзень і ноч, гадамі. Карпюк. Збегліся дзяўчаты, што карпелі за суседнімі сталамі. Аношкін.
2. Жыць дзе‑н. у пакутах, цяжкасцях. — Другія, глядзі, на ўласныя хаткі з садамі ўзбіліся... А ты век тут карпей ды гібей у гэтым дзіравым вагоне. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
jell [dʒel] v.
1. добра працаваць разам; быць паспяховай групай (пра дзвюх ці болей асоб);
We just didn’t jell as a group. Мы проста не змаглі стаць камандай.
2. выкрышталізо́ўвацца; вызнача́цца (пра думкі, планы, ідэі і да т. п.)
3. tech. цвярдзе́ць; застыва́ць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)