палажы́ць сов.

1. в разн. знач. положи́ть;

п. кні́гу ў партфе́ль — положи́ть кни́гу в портфе́ль;

п. гро́шы на кні́жку — положи́ть де́ньги на кни́жку;

п. дзіця́ ў бальні́цу — положи́ть ребёнка в больни́цу;

2. настла́ть;

п. падло́гу — настла́ть пол;

3. уложи́ть;

п. дзіця́ спаць — уложи́ть ребёнка спать;

4. (положить ударом) уложи́ть, свали́ть;

п. жыццё — положи́ть жизнь;

п. сі́лы (пра́цу) — положи́ть си́лы (труд);

п. пача́так (кане́ц) — (чаму) положи́ть нача́ло (коне́ц) (чему);

п. на (абе́дзве) лапа́ткі — положи́ть на (о́бе) лопа́тки;

як бог на душу́ пало́жыць — как бог на́ душу поло́жит;

вы́мі ды палажы́ — вынь да поло́жь;

п. зу́бы на палі́цу — положи́ть зу́бы на по́лку;

п. (сабе́) у кішэ́нь — положи́ть (себе́) в карма́н;

разжава́ць і ў рот п. — разжева́ть и в рот положи́ть;

п. пад сукно́ — положи́ть под сукно́;

п. у труну́ — свести́ в гроб (моги́лу);

палажы́ўшы руку́ на сэ́рца — положа́ ру́ку на́ сердце

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нос м., в разн. знач. нос;

кірпа́ты н. — курно́сый нос;

н. бу́льбінай — нос карто́шкой;

арлі́ны н. — орли́ный нос;

ры́мскі н. — ри́мский нос;

н. карабля́ — нос корабля́;

на но́се — на носу́;

пад но́сампод но́сом;

зве́сіць (апусці́ць) н. — пове́сить нос;

уткну́цца но́сам у што-не́будзь — уткну́ться но́сом во что́-л.;

хлі́паць но́сам — шмы́гать но́сом;

усу́нуць н. не ў сваю́ спра́ву — су́нуть нос не в своё де́ло;

фі́гай но́са не даста́ць — фи́гой но́са не доста́ть;

вадзі́ць за н. — води́ть за́ нос;

заста́цца з но́сам — оста́ться с но́сом;

з-пад (са́мага) но́са — из-пода́мого) но́са;

пе́рад са́мым но́сам — пе́ред са́мым но́сом;

зарубі́ць сабе́ на но́се — заруби́ть себе́ на носу́;

ты́цнуць но́сам — (каго, у што) ткнуть но́сом (кого, во что);

не ба́чыць дале́й свайго́ но́са — не ви́деть да́льше своего́ но́са;

ты́цкаць у н. — ты́кать (сова́ть) в нос;

аж н. гне́цца — аж за уша́ми трещи́т; уплета́ет за о́бе щёки;

паказа́ць (вы́сунуць) н. — показа́ть (вы́сунуть) нос;

уце́рці н. — (каму) утере́ть нос (кому);

уткну́ць свой н. — су́нуть свой нос;

(хоць) кроў з но́са — (хоть) кровь и́з носу;

н. у н. — нос в нос;

н. з но́сам — нос с но́сом;

но́сам к но́су — но́сом к но́су;

не пака́зваць но́са — не каза́ть но́са;

з но́саразг. с но́са;

трыма́ць н. па ве́тры — держа́ть нос по́ ветру;

паве́сіць н. на кві́нту — пове́сить нос на кви́нту;

рыць но́сам — рыть но́сом;

хоць н. затыка́й — хоть нос затыка́й;

вярну́ць (адваро́чваць) н. — вороти́ть нос;

но́сам круці́ць — вороти́ть ры́ло;

біць у н. — рази́ть, си́льно па́хнуть;

не ў н. — не по́ носу;

дзю́баць но́сам — клева́ть но́сом;

но́сам натаўчы́ — но́сом ткнуть; кру́кам но́са не даста́ць не подступи́ться (к кому);

задзіра́ць (драць) н. — драть нос;

пакі́нуць з но́сам — оста́вить с но́сом;

кама́р но́са не падто́чыцьпогов. кома́р но́са не подто́чит;

у сямі́ ня́нек дзіця́ без но́сапосл. у семи́ ня́нек дитя́ без гла́зу;

не сунь но́са ў чужо́е про́сапосл. не суй но́са в чужо́е про́со

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

колеба́ться

1. (колыхаться) калыха́цца, гайда́цца; (слегка — ещё) варушы́цца, кра́тацца;

от лёгкого ветерка́ колеба́лась занаве́ска ад лёгкага ве́трыку калыха́лася (варушы́лася, кра́талася) фіра́нка;

ло́дка слегка́ колеба́лась ло́дка злёгку гайда́лася (калыха́лася);

2. (шататься, быть неустойчивым) хіста́цца, обл. калыва́цца, ківа́цца, кра́тацца, варушы́цца;

анте́нна коле́блется антэ́на хіста́ецца (калыва́ецца, ківа́ецца, кра́таецца);

стол коле́блется стол хіста́ецца (калыва́ецца);

стре́лка мано́метра коле́блется стрэ́лка мано́метра хіста́ецца (кра́таецца);

верху́шка берёзы едва́ колеба́лась вяршо́к бяро́зы ледзь калыва́ўся (ківа́ўся, кра́таўся);

3. (качаться в вертикальном направлении) вага́цца, разг. зы́бацца;

земля́ коле́блется зямля́ вага́ецца;

мостки́ под нога́ми колеба́лись кла́дка пад нага́мі зы́балася;

4. (о неустойчивом состоянии) хіста́цца;

температу́ра коле́блется тэмперату́ра хіста́ецца;

5. перен. (быть в нерешительности) хіста́цца, вага́цца;

он до́лго колеба́лся, пре́жде чем дать своё согла́сие ён до́ўга хіста́ўся (вага́ўся), ране́й чым даць сваю́ зго́ду;

6. перен. (терять влиятельность, вызывать сомнение) хіста́цца;

его́ авторите́т стал колеба́ться яго́ аўтарытэ́т пача́ў хіста́цца;

7. страд. калыха́цца, гайда́цца, варушы́цца, кра́тацца; хіста́цца, калыва́цца, ківа́цца; вага́цца, зы́бацца; см. колеба́ть 1—3.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гара́чы

1. горя́чий;

г. прас — горя́чий утю́г;

г. чай — горя́чий чай;

2. горя́чий, жа́ркий; (о погоде — ещё) зно́йный;

~чае ле́та — горя́чее (жа́ркое, зно́йное) ле́то;

~чае со́нца — горя́чее (жа́ркое) со́лнце;

3. перен. горя́чий; жа́ркий;

~чыя спрэ́чкі — горя́чие (жа́ркие) спо́ры;

убо́рка — ~чая пара́ на вёсцы — убо́рка — горя́чая пора́ в дере́вне;

4. горя́чий; вспы́льчивый;

г. хара́ктар — горя́чий (вспы́льчивый) хара́ктер;

г. конь — горя́чая ло́шадь;

5. горя́чий, стра́стный, пла́менный, пы́лкий; жа́ркий;

~чая любо́ў — горя́чая (стра́стная, пла́менная, пы́лкая) любо́вь;

г. пацалу́нак — горя́чий (стра́стный, пла́менный, пы́лкий, жа́ркий) поцелу́й;

6. тех. горя́чий;

~чая апрацо́ўка мета́лаў — горя́чая обрабо́тка мета́ллов;

пад ~чую руку́под горя́чую ру́ку;

вы́паліць ~чым жале́зам — вы́жечь калёным желе́зом;

~чая галава́ — горя́чая голова́;

~чая кроў — горя́чая кровь;

па ~чых сляда́х — по горя́чим следа́м, по горя́чему сле́ду;

г. пункт — горя́чая то́чка;

усы́паць ~чых — всы́пать горя́чих;

у ~чай вадзе́ купа́ныпогов. до трёх не говори́;

куй жале́за, паку́ль ~чаепосл. куй желе́зо, пока́ горячо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гарэ́ць несов.

1. в разн. знач. горе́ть;

дро́вы гара́ць — дрова́ горя́т;

печ гары́ць — пе́чка гори́т;

ля́мпа гары́ць — ла́мпа гори́т;

мо́крае се́на гары́ць у стага́х — мо́крое се́но гори́т в стога́х;

галава́ гары́ць — голова́ гори́т;

шчо́кі гара́ць ад маро́зу — щёки горя́т от моро́за;

вы́чышчаны самава́р гарэ́ў на со́нцы — вы́чищенный самова́р горе́л на со́лнце;

во́пратка на ім так і гары́ць — оде́жда на нём так и гори́т;

2. разг. (о погорельцах) погора́ть;

яны́ гарэ́лі не́калькі разо́ў — они́ погора́ли не́сколько раз;

не гары́ць — не гори́т;

во́чы гара́ць — глаза́ горя́т;

ску́ра гары́ць — (на кім) упра́вы нет (на кого);

душа́ гары́ць — душа́ гори́т;

г. жада́ннем — горе́ть жела́нием;

рабо́та гары́ць у рука́х — рабо́та гори́т в рука́х;

зямля́ гары́ць пад нага́мі — земля́ гори́т под нога́ми;

як мо́крае гары́ць — как мо́крое гори́т; из рук ва́лится;

гары́ яно́ га́рам! — пропади́ оно́ про́падом!;

во́ка гары́ць — (на што) глаза́ горя́т (на что);

на зло́дзеі ша́пка гары́цьпогов. на во́ре ша́пка гори́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адда́ць сов.

1. в разн. знач. отда́ть; (подвергнуть действию чего-л.) преда́ть; (осудить на что-л.) обре́чь; (в школу и т.п. — ещё) определи́ть;

а. доўг — отда́ть долг;

а. усе́ сі́лы спра́ве выхава́ння мо́ладзі — отда́ть все си́лы де́лу воспита́ния молодёжи;

а. сябе́ на паку́ты — обре́чь себя́ на муче́ния;

а. дзіця́ ў шко́лу — отда́ть (определи́ть) ребёнка в шко́лу;

а. пад суд — отда́ть под суд (преда́ть суду́);

за касцю́м адда́ў мно́га — за костю́м о́тдал мно́го;

а. распараджэ́нне — отда́ть распоряже́ние;

2. (об оружии) отда́ть;

а. го́лас — отда́ть го́лос;

а. нале́жнае — отда́ть до́лжное;

а. бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;

а. дані́ну — отда́ть дань;

а. апо́шні доўг — отда́ть после́дний долг;

а. на суд — (каму) отда́ть на суд (кого);

а. пакло́н — отда́ть покло́н;

а. агню́ і мячу́ — преда́ть огню́ и мечу́;

а. жыццё — (за каго, што) отда́ть жизнь (за кого, что);

а. галаву́ ў закла́д — отда́ть го́лову в закла́д;

што ві́нен, а. паві́ненпосл. долг платежо́м кра́сен

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ка́мень м., в разн. знач. ка́мень;

ву́ліца вы́брукавана ~нему́лица вы́мощена ка́мнем;

ля даро́гі ляжа́ў вя́лікі к. — у доро́ги лежа́л большо́й ка́мень;

магі́льны к. — моги́льный ка́мень;

камяні́ ў пе́чані — ка́мни в пе́чени;

кашто́ўны к. — драгоце́нный ка́мень;

ві́нны к. — ви́нный ка́мень;

к. на душы́ (на — сэ́рцы) ка́мень на душе́ (на се́рдце);

~нем ле́гчы — ка́мнем лечь;

~нем упа́сці — ка́мнем упа́сть;

як к. у ваду́ — как ка́мень в во́ду;

як к. на шы́і — как ка́мень на ше́е;

трыма́ць к. за па́зухай — держа́ть ка́мень за па́зухой;

~ня на ~ні не пакі́нуць — ка́мня на ка́мне не оста́вить;

краевуго́льны к. — краеуго́льный ка́мень;

про́бны к. — про́бный ка́мень;

к. спатыкне́ння — ка́мень преткнове́ния;

філасо́фскі к. — филосо́фский ка́мень;

пад ляжа́чы к. вада́ не цячэ́посл. под лежа́чий ка́мень вода́ не течёт;

сэ́рца не к.погов. се́рдце не ка́мень;

найшла́ каса́ на к.погов. нашла́ коса́ на ка́мень;

на адны́м ме́сцы і к. абраста́епосл. на одно́м ме́сте и ка́мень обраста́ет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

быць несов., в разн. знач. быть; (существовать, быть в наличии — ещё) име́ться; (находиться где-л. — ещё) пребыва́ть;

учо́ра я быў у кіно́ — вчера́ я был в кино́;

ён быў рабо́чым — он был рабо́чим;

но́ччу бу́дзе дождж — но́чью бу́дет дождь;

у нас былі́ ўсе магчы́масці вы́канаць план — у нас бы́ли (име́лись) все возмо́жности вы́полнить план;

калі́ б не было́ дажджу́е́сли бы не́ было дождя́; не будь дождя́;

б. у вёсцы — быть (пребыва́ть) в дере́вне;

няха́й бу́дзе так — так и быть, быть по сему́;

як бы там ні было́ — как бы то ни́ было;

няха́й бу́дзе, што бу́дзе — будь что бу́дет;

як ма́е быць — как сле́дует; по-настоя́щему; честь че́стью; чин-чи́ном;

было́ не было́ — была́ не была́;

б. на віду́ (на вача́х) — быть на виду́;

б. на вышыні́ — быть на высоте́;

б. не да кампа́ніі — быть не ко двору́;

б. у даўгу́ — быть в долгу́;

б. на прыме́це — быть на приме́те (заме́тке);

як і не было́ — как и не́ было (не быва́ло) (кого, чего);

б. на краі́ гі́белі — быть (находи́ться) на краю́ ги́бели;

б. на сёмым не́бе — быть на седьмо́м не́бе;

каб і ду́ху (нагі́) (чыйго, чыёй) не было́ — чтоб и ду́ху (ноги́) (чьего, чьей) не́ было;

б. (трыма́ць) пад абца́сам — быть (держа́ть) под каблуко́м;

б. пад му́хай — быть под му́хой;

б. на каро́ткай (ро́ўнай) назе́ — быть на коро́ткой (ра́вной) ноге́;

ма́кавага зярня́тка (ма́кавай расі́нкі) у ро́це не было́ — ма́кового зёрнышка (ма́ковой роси́нки) во рту́ не́ было;

б. пад пято́й — (у каго) быть под башмако́м (у кого);

б. на вы — быть на вы;

б. у баку́ — быть в стороне́, быть не у дел;

б. ні пры чым — быть ни при чём;

так і быць — так и быть;

б. у людзя́х (у кампа́ніі) — быть в о́бществе;

у ду́мках не было́ — в мы́слях не́ было;

б. на пабягу́шках — быть на побегу́шках;

каб табе́ пу́ста было́!бран. чтоб тебе́ пу́сто бы́ло; чтоб тебе́ ни дна, ни покры́шки!;

не мо́жа б. (і) гаво́ркі — и ре́чи (разгово́ра) быть не мо́жет;

не ў кры́ўду хай бу́дзе ска́занапогов. не в оби́ду будь ска́зано;

было́, ды быллём парасло́погов. бы́ло, да быльём поросло́;

няха́й бу́дзе — е́сці не про́сіць — запа́с карма́на не дерёт; запа́с беды́ не чи́нит;

бу́дзеш (бу́дзеце і г.д.) ве́даць — бу́дешь (бу́дете и т.д.) по́мнить;

не было́ ні гро́ша, ды ра́птам алты́нпосл. не́ было ни гроша́, и вдруг алты́н;

б. у вы́йгрышы — быть в вы́игрыше;

будзь гато́ў! — будь гото́в!;

каб (я, ён) не быў ду́рнем — не будь (я, он) дурако́м;

будзь дру́гам — будь дру́гом;

быў квас, ды не было́ васпогов. бы́ло де́ло, да не́ было де́да;

сей у гразь, бу́дзеш князьпосл. сей в грязь, бу́дешь князь;

бу́дзе і на на́шай ву́ліцы свя́тапогов. бу́дет и на на́шей у́лице пра́здник;

быў конь, ды з’е́здзіўсяпогов. уката́ли (уходи́ли) си́вку круты́е го́рки;

было́ ды сплыло́погов. бы́ло да сплы́ло

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

попа́сть сов.

1. (куда-л.) тра́піць; папа́сці;

попа́сть на доро́гу тра́піць (папа́сці) на даро́гу;

домо́й мы попа́ли по́здно ве́чером дамо́ў мы тра́пілі (папа́лі) по́зна ўве́чары;

он дово́лен, что попа́л в университе́т ён задаво́лены, што тра́піў ва ўніверсітэ́т;

2. (в кого, во что) папа́сці; тра́піць; пацэ́ліць;

стрело́к попа́л в мише́нь страло́к папа́ў (тра́піў, пацэ́ліў) у мішэ́нь;

пу́ля попа́ла мне в но́гу ку́ля папа́ла (тра́піла) мне ў нагу́;

он попа́л ного́й в грязь ён папа́ў (тра́піў) наго́й у гразь;

в се́ти попа́ло мно́го ры́бы у се́тку папа́ла мно́га ры́бы;

3. безл., разг. папа́сці, уляце́ць;

ему́ попа́ло от роди́телей яму́ папа́ла (уляце́ла) ад бацько́ў;

попа́сть в беду́ тра́піць (папа́сці) у бяду́;

попа́сть в неприя́тное положе́ние тра́піць у непрые́мнае стано́вішча;

попа́сть па́льцем в не́бо тра́піць (папа́сці, пацэ́ліць) па́льцам у не́ба;

попа́сть в са́мую то́чку тра́піць (папа́сці, пацэ́ліць) у са́мую кро́пку;

попа́сть впроса́к тра́піць у няёмкае стано́вішча, укляпа́цца, ашука́цца;

попа́сть по́д руку папа́сці (тра́піць) пад руку́;

ему́ попадёт! яму́ пападзе́ (уляці́ць);

как попа́ло як папа́ла;

где попа́ло дзе папа́ла;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

не́бо ср.

1. не́ба, -ба ср., мн. нябёсы, род. нябёс;

2. (в шахте, печи и т. п.) верх, род. ве́рху м.; (потолок) столь, род. сто́лі ж.; (свод) скляпе́нне, -ння ср.;

превозноси́ть до небе́с узно́сіць (усхваля́ць, узвыша́ць) да нябёс;

копти́ть не́бо смуро́дзіць свет;

под откры́тым не́бом пад адкры́тым не́бам, на во́льным паве́тры;

на седьмо́м не́бе быть (чу́вствовать себя́) на сёмым не́бе быць (адчува́ць сябе́);

попа́сть па́льцем в не́бо тра́піць (папа́сці) па́льцам у не́ба;

как (бу́дто, то́чно и т. п.) с не́ба упа́л (свали́лся) як (бы́ццам, нібы і да таго́ падо́бнае) з не́ба звалі́ўся;

упа́сть (сойти́) с не́ба (на зе́млю) (освободи́ться от иллю́зий) упа́сці (сысці́) з не́ба (на зямлю́);

ме́жду не́бом и землёй (жить, находиться) памі́ж не́бам і зямлёй (жыць, знахо́дзіцца);

не́бу жа́рко (бу́дет, ста́нет и т. п.) не́бу го́рача (бу́дзе, ста́не і да таго́ падо́бнае);

(отлича́ться) как не́бо от земли́ (адро́знівацца) як не́ба ад зямлі́;

(как) не́бо и земля́ (як) не́ба і зямля́;

о Не́бо!, милосе́рдное Не́бо! о́ Бо́жа!, міласэ́рны (мі́ласцівы) Бо́жа!;

до не́ба да (пад) не́ба.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)