Birds warbled in the trees — Пту́шкі шчабята́лі на дрэ́вах
2) журча́ць, журчэ́ць, цурчэ́ць
The brook warbled over its rocky bed — Руча́й журчэ́ў па сваім камяні́стым рэ́чышчы
2.
n.
1) шчэ́бет -у m.; трэль f., по́шчак -у m. (салаўя́)
2) журчэ́ньне, цурчэ́ньне n.
II[ˈwɔrbəl]
n.
1) нацёрты сядло́м гуз у каня́
2) гуз (ад уку́су авадня́)
3) ля́рва авадня́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Пы́рхаць ’пералятаць з месца на месца; з шумам выпускаць паветра’ (ТСБМ; Нас.; Шымк. Собр.; Шат.; Гарэц., шальч., Сл. ПЗБ), пы́рхнуць (Федар. 1; Сержп.) ’пырскаць, крапіць, імжэць’: пырхае дошч (ашм., Сл. ПЗБ), выкл. пы́рх (пырьх) (ЭШ; мсцісл., Нар. лекс.), пырхун ’хто фыркае, пакашлівае’ (Шымк. Собр.), укр.пи́рха́ти ’узлятаць; фыркаць’, рус.пы́рхать ’фыркаць, кашляць’. Гукапераймальнае, суадноснае з пу́рхаць (гл.); паводле Смаль–Стоцкага (Приміт, 168), стары выгук, імітуючы фырканне і адлёт птушкі, прадстаўлены варыянтамі ўкр.пирх, перх, порх, пурх; польск.pierzchać ’пырскаць, сыпаць іскрамі’, перан. ’уцякаць’, славен.prhati ’фыркаць, трапятаць’, чэш.prchati ’уцякаць’ і інш. даюць падставы Сною (497) бачыць супадзенне дзвюх асноў: прасл.*pъrxati ’пырхаць, узлятаць’ і *pьrxъ ’нешта распыленае’ (гл. перхаць), што зусім не абавязкова, улічыўшы анаматапеічны характар слоў, параўн. Банькоўскі, 2, 562 (рэканструюе *pṛ́xati ітэратыў да *pṛ́xnǫti); параўн. таксама Куркіна, Этимология–1994–1996, 199; ЕСУМ, 4, 374.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Салаве́й ’маленькая пеўчая птушка атрада вераб’іных, якая вылучаецца прыгожым спевам’. Агульнаславянскае; укр.солові́й, солове́й, рус.солове́й, ст.-рус.соловии, руск.-ц.-слав.славии, польск.słowik. Прасл.*solvьjь, якое потым у некаторых славянскіх мовах было пашырана рознымі суф. Большасць даследчыкаў (Младэнаў, 588; Брукнер, 501; Махэк₂, 556; Фасмер, 3, 711) лічаць дэрыватам ад прасл.*solvъ ’жаўтавата-шэры’ (параўн. рус.солово́й ’тс’) з суф. ‑ьjь (SP, 1, 84). Назва птушкі па колеру апярэння. Паралель у ст.-прус.salowis ’салавей’. Параўноўвалі таксама з літ.šalvas, šalvis ’харыус’, гл. Зубаты, AfslPh, 16, 413; Булахоўскі, ИАН ОЛЯ, 7, 110, і інш.; і са ст.-в.-ням.swolawa ’ластаўка’, ст.-ісл.svola ’тс’, гл. напрыклад Сольмсен, AfslPh, 24, 575; Шустар-Шэўц, 2, 1332; Борысь, 559; супраць Фасмер, там жа. Мартынаў (Этимология–1982, 9) не аддзяляе салавей ад слава і першасным значэннем лічыць ’той, хто пяе славу’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГУРЛО́ Алесь
(Аляксандр Кандратавіч; 31.1.1892, г.п. Капыль Мінскай вобл. — 4.2.1938),
бел.паэт.Чл. Капыльскай арг-цыі РСДРП, удзельнічаў у выданні рукапісных час. «Заря», «Голос низа», «Вольная думка» (1910—11, Капыль). Працаваў на ліцейным з-дзе «Вулкан» (Пецярбург). З 1913 служыў на Балт. флоце. Удзельнік Лют. і Кастр. рэвалюцый, грамадз. вайны. У 1920-я г. працаваў у тэрміналагічнай камісіі Інбелкульта. 25.7.1930 беспадстаўна арыштаваны, асуджаны на 5 гадоў высылкі ў Сібір, пасля вызвалены. Рэабілітаваны ў 1957. Друкаваўся з 1907 у газ. «Наша ніва». У ранніх творах паэтызацыя працы, марыністычныя матывы. У творах 1920—30-х г. апяваў працоўныя будні, родную прыроду (зб. «Барвенак», 1924, «Спатканні», 1925, «Сузор’і», 1926, «Зорнасць», 1927, «Межы», 1929). Аўтар сямейна-быт. драмы «Любоў усё змагае» (нап. 1912). На бел. мову перакладаў творы А.Аўдзеенкі, Ф.Гладкова, Ш.Руставелі і інш.
Тв.:
Вершы. Мн., 1972;
Нашы птушкі. Мн., 1974.
Літ.:
Хведаровіч М. Памятныя сустрэчы. 2 выд.Мн., 1963. С. 86—113;
Лойка А. Гісторыя беларускай літаратуры: Дакастр. перыяд. Ч. 2. Мн., 1980.
◊ den Vógel erkénnt man an den ~n — віда́ць пту́шку па палёце
II
f -, -n тэх.
1) спружы́на, рысо́ра
álle ~n spíelen lássen* — пусці́ць у ход усе́ сро́дкі
2) шпо́нка
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
тры́зненне, ‑я, н.
1.Станпаводледзеясл. трызніць (у 1 знач.). У паўдрымоце, у гарачым трызненні .. [Саша] прыціскала .. галаву [Шапятовіча] да сваіх грудзей.Шамякін.
2. Бяссэнсавая гаворка хворага, які знаходзіцца без памяці. На задніх фурманках везлі, відаць, цяжка параненых, бо цяпер над дарогай чуліся прыглушаныя стогны, словы трызнення.М. Ткачоў.Трызненне адразу сціхла. Ранены прамармытаў нешта скрозь сон, роўна задыхаў.Лупсякоў.//Разм. Пазбаўленая сэнсу балбатня, бязглуздзіца. [Рыбакоў:] — Усё, што вы пагаварылі тут, — дзікае трызненне.Асіпенка.
3. Галюцынацыя. Некалькі гадзін .. [Іван] спаў непрабудна і глыбока, потым ліпкая мешаніна трызнення і рэальнасці пачала блытацца, кружыць у яго цьмянай, соннай свядомасці.Быкаў.
4. Мары, думкі аб кім‑, чым‑н. Але Ірма там будзе. І будзе аўтарскае трызненне ёю, шчымліва-ціхае і бясконцае — як песня падбітай птушкі.Карамазаў.Страх гэты дзіўна не цьмеў у яве, ён як бы пераходзіў з трызненняў у жыццё.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
sail
[seɪl]1.
n.
1) ве́тразь -я m., ве́тразі pl.
2) ло́пасьць, крыло́ ветрано́га млына́
3) вадапла́ў -ва m., вадапла́вы pl.
4) пла́ваньне
а) пад ве́тразямі
б) вадапла́вам наагу́л
5) крыло́пту́шкі
2.
v.i.
1) плыць пад ве́тразямі
2) плыць парапла́вам, ляце́ць самалётам
3) кірава́ць чаўно́м, вадапла́вам
•
- in sail
- make sail
- sail away
- sail by
- sail past
- sail through
- set sail
- take in sail
- under sail
- sail into
- in full sail
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
hawk
I[hɔk]1.
n.
1) я́страб -а m., ко́ршак -а, карша́к -а́m.
2) і́ншыя драпе́жныя пту́шкі(напр. со́кал)
3) драпе́жнік -а m. (пра чалаве́ка)
2.
v.t.
1) палява́ць зь я́страбам або́ со́калам
2) налята́ць, як я́страб
II[hɔk]
v.t.
1) гандлява́ць у разно́с (разно́сячы тава́ры па ха́тах, ву́ліцах)
2) распаўсю́джваць, разно́сіць ве́сткі
III[hɔk]1.
v.i.
1) адка́шлівацца
2) адха́рквацца
2.
n.
адка́шліваньне, адха́ркваньне n.
IV[hɔk]
n.
ке́льня f. (муляра́)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Сно́за ‘скабка’ (Мат. Гом.), сно́зы ‘частка кроснаў — вертыкальныя планачкі, якія праходзяць скрозь абедзве паловы набілак’ (Уладз.), ‘рэбры ў кошыку’ (капыл., ЛА, 4), ‘бакавая акантоўка акна’ (Сцяшк. Сл.), сно́зік ‘прыстасаванне ў лежаку (вуллі), зробленае з планак, якія ўтвараюць упор для плечукоў рамак’ (Анох.). Укр.сно́за, сніз ‘рэбры ў кошыку’, ‘тонкія палачкі для падтрымання сотаў’, рус.кур.сно́зы ‘тс’, таксама ‘жэрдачкі для птушкі ў клетцы’, паўн.сна́зы ‘крыжападобна пакладзеныя планкі ў вуллі’, сну́за ‘затычка ў ярме’, польск.snoza ‘драўляная клямка’, snozik ‘драўляная рамка ўнутры вулля’. Варбат (Морфон., 41, 43) узнаўляе прасл.*snoza, *snaza, звязаныя чаргаваннем галосных. Да прасл.*noziti ‘пратыкаць, прабіваць’ (гл. нож), параўн. таксама рус.вонзить. Гл. яшчэ Праабражэнскі, 2, 345; Фасмер, 3, 700; ЕСУМ, 5, 337. Борысь (SEK, 4, 341) рэканструюе прасл.дыял.*sъnoza, дэвербатыў ад *sъ‑noziti, суадноснае з занозы ‘вертыкальныя планкі ў кроснах’. Сюды ж зну́за ‘звязь двух розных рэчаў’ (Ласт.) з іншым вакалізмам.