стра́шна,
1. Прысл. да страшны.
2. безас. у знач. вык. Пра пачуццё страху, якое зведаў, зазнаў хто‑н. Мне страшна, але іду. Колас. Гвардыян раптам адчуў, што сапраўды яму страшна. Зарэцкі. / з інф. Вось як нялёгка дараваць Табе віну маю старую! І страшна мне сябе спытаць: «А сам сабе я ці дарую?» Гілевіч. Страшна падумаць, што магло б быць, каб эпідэмія разгулялася ў раёне. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усце́шыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; зак., каго.
Выклікаць у каго‑н. пачуццё задаволенасці, радасці. Павышэнне, якое Паўлу неўзабаве прапанавалі, не вельмі ўсцешыла яго. Брыль. Як нямнога трэба, каб усцешыць жанчыну. Пару збітых, банальных фраз і трошкі цеплыні ў голасе. Навуменка. // Супакоіць. Чыгуначнік доўга стаяў у роздуме, а потым сказаў няўпэўнена, мо толькі для таго, каб усцешыць няшчасную жанчыну, каб зараніць у яе душу хоць маленькую надзею. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інсты́нкт
(лац. instinctus = пабуджэнне)
1) прыроджаная здольнасць жывёльных арганізмаў рабіць бессвядомыя мэтанакіраваныя дзеянні па непасрэднаму пабуджэнню (напр. і. самазахавання);
2) перан. неўсвядомленая цяга, пачуццё (напр. мацярынскі і.);
3) перан. унутранае чуццё, прадчуванне чаго-н. (напр. і. страху).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
сады́зм
(фр. sadisme, ад D. de Sade = прозвішча французскага пісьменніка)
1) палавая ненармальнасць, якая праяўляецца ў жаданні мучыць асобу другога полу, каб задаволіць сваё палавое пачуццё;
2) перан. ненармальная схільнасць да жорсткасці, катаванняў, задавальненне ад чужых пакут.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ГО́ДНАСЦЬ,
паняцце, якое раскрывае ўяўленне аб маральнай каштоўнасці чалавека, адлюстроўвае яго паважлівыя адносіны да самога сябе як асобы, а таксама адносіны грамадства да чалавека, у аснове якіх ляжыць прызнанне самакаштоўнасці асобы. Годнасць напаўняе пэўным асобасным сэнсам пазнавальныя функцыі, матывацыю і паводзіны чалавека. Пачуццё ўласнай годнасці — важны кампанент працэсу развіцця чалавечай духоўнасці, побач з сумленнем і гонарам — адзін са спосабаў усведамлення чалавекам сваёй адказнасці перад сабой і грамадствам. Для розных гіст. эпох уласцівы свае ўяўленні аб чалавечай годнасці, якія адлюстроўваюць спецыфічныя сац.-культ. характарыстыкі. Бел. грамадства, якое выбрала дэмакр. шлях развіцця, прызнае годнасць асобы як асн. маральна-прававую каштоўнасць. Рэалізацыя правоў і свабод, замацаваных у Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, дазволіць стварыць спрыяльныя ўмовы для ўдасканальвання і ўзвышэння асабістай годнасці грамадзян.
В.А.Паўлоўская.
т. 5, с. 320
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
wound1 [wu:nd] n.
1. ра́на; ране́нне;
a knife wound нажава́я ра́на;
a green wound све́жая ра́на;
bandage a wound перавяза́ць ра́ну
2. (to) кры́ўда, абра́за; душэ́ўны боль;
It was a wound to his pride. Гэта закранула яго пачуццё годнасці.
♦
rub salt into the wound сы́паць соль на ра́ну
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ло́каць (род. ло́кця) м.
1. в разн. знач. ло́коть;
уда́рыць л. — уда́рить ло́коть;
падра́ны л. — рва́ный ло́коть;
2. (старинная мера длины) ло́коть;
◊ пачуццё ло́кця — чу́вство ло́ктя;
блі́зка л., ды не ўку́сіш — посл. бли́зок ло́коть, да не уку́сишь;
куса́ць (сабе́) ло́кці — куса́ть (себе́) ло́кти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мозг, -а і -у, мн. мазгі́, -о́ў, м.
1. -а. Цэнтральны аддзел нервовай сістэмы чалавека і жывёл: нервовая тканка, якая запаўняе чэрап і канал пазваночніка.
Галаўны м.
Спінны м.
Работа мозга.
2. -у. Мяккая тканка, якая запаўняе поласці касцей у чалавека і пазваночных жывёл.
Касцявы м.
3. -у. перан. Розум, разумовыя здольнасці.
4. толькі мн. Ежа, прыгатаваная з мазгоў свойскіх жывёл.
Цялячыя мазгі.
◊
Варушыць мазгамі (разм.) — думаць, разважаць.
Круціць мазгі — выклікаць у каго-н. пачуццё кахання, прывабліваць.
Сушыць мазгі (разм.) — заўзята займацца разумовай працай на шкоду здароўю.
Уцечка мазгоў — эміграцыя людзей разумовай працы.
|| прым. мазгавы́, -а́я, -о́е (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разарва́цца, -ву́ся, -ве́шся, -ве́цца; -вёмся, -вяце́ся, -ву́цца; -ві́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раздзяліцца на часткі ад рэзкага руху або ад старасці; парвацца.
Вяроўка разарвалася.
Кашуля разарвалася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Узарвацца знутры, распасціся на часткі.
Снарад разарваўся.
3. перан. Пра неабходнасць адразу выканаць многа спраў, паспець усюды (разм.).
Я на ўсё не разарвуся.
|| незак. разрыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 2 і 3 знач.).
○
Душа (сэрца) разрываецца — пра пачуццё вострай жаласці, шкадавання.
Хоць разарвіся! — ужыв. пры ўказанні на незвычайна вялікую занятасць, неабходнасць быць адразу ў некалькіх месцах.
|| наз. разры́ў, -ры́ву, м. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
успа́сці, -паду́, -падзе́ш, -падзе́; -падзём, -падзяце́, -паду́ць; -па́ў, -па́ла; -падзі́; зак. (разм.).
1. на каго-што. Напасці з мэтай захопу, грабяжу, забойства і пад.
Разбойнікі ўспалі на падарожнага.
2. на каго (што). Накінуцца на каго-н. з лаянкай, папрокамі.
У. на неслуха.
3. каго-што. Выпадкова трапіць, набрысці на каго-, што-н.
У. на след.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), на каго (што). Нечакана авалодаць кім-н., ахапіць каго-н. (пра якое-н. пачуццё).
На яго ўспала лень.
◊
Успасці на думку каму (разм.) — прыйсці, з’явіцца ў думках.
Позна мне гэта ўспала на думку.
|| незак. успада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)