ра́іць, ра́ю, ра́іш, ра́іць; незак.

1. каго-што і з інф. Даваць якую‑н. параду, рэкамендаваць, як зрабіць што‑н., як паступіць. Бабка ведала ўсіх будачнікаў па адзін і па другі бок раз’езду і вельмі раіла пагасцяваць у Бабініча. Колас. «Трапляй за мной, а то нос разаб’еш», — раіў ляснік, ідучы спераду. Якімовіч. Сцяпан прымаў толькі тых, хто прыходзіў са зброяй і каго раілі разведчыкі. Пестрак.

2. з інф. (з адмоўем). Разм. Перасцерагаць ад чаго‑н., не рэкамендаваць рабіць што‑н. — Дзённік? — .. [Сеня] здзівіўся. — Ведаеш, на вайне не раяць пісаць дзённік. Шамякін.

раі́ць, раю́, раі́ш, раі́ць; незак., каго-што.

Збіраць у рой. Раіць пчол.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сашні́к, ‑а, м.

1. Рабочая частка сахі, культыватара, сеялкі — востры жалезны нарог, які падразае пласт зямлі знізу. Ён [Вяль] для сахі зрабіў стальныя сашнікі, Каб у палях глыбейшымі былі барозны, І меч стальны для мужнае рукі, Каб бараніць свой край, Як час надыдзе грозны. Зарыцкі.

2. Рабочы орган сеялкі, які праводзіць у глебе баразёнку, высявае насенне і засыпае яго зямлёй. Да цямна будуць бегаць за трактарам дзве сеялкі, кладучы ў зямлю радкамі праз віхлястыя сашнікі зерне за зернем. Ермаловіч.

3. Металічная пласціна ў лафета гарматы, якая не дазваляе гармаце адкочвацца пасля выстралу.

4. Вертыкальная перагародка, якая падзяляе нос на дзве часткі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скаблі́ць, скаблю, скобліш, скобліць; незак., што.

1. Знімаць, здзіраць з паверхні чаго‑н. верхні слой, кару і пад. [Настаўнік:] — Што гэта ў цябе, хлопчык? [Міхаська:] — А гэта скобля, жэрдзе скабліць. Скрыпка. Дошкі сонечным ранкам.. майстра сушыў, Як паспелі, рубанкам, фуганкам Скабліў і скабліў. Куляшоў. // Абл. Чысціць (бульбу). А дзяўчынкай, яшчэ да вайны, часта гаспадарыла ў суседчынай хаце: падмятала і мыла падлогу, памагала бульбу скабліць. Лось.

2. перан. Біць, катаваць; караць. [Дзед:] — І пачалі яны [ворагі] там, у нейкім сутарэнні, скабліць мяне бізунамі, ліць мне ў нос ваду з газай... Брыль. Астап Вячэра расказвае, як яго скаблілі бізунамі за ўдзел у паўстанні рыбакоў. «ЛіМ».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шпіён, ‑а, м.

Звычайна засакрэчаная асоба, якая тайна збірае або крадзе звесткі, дакументы, што складаюць дзяржаўную або ваенную тайну, з мэтай перадачы іх іншай дзяржаве. Пачалі пашырацца чуткі аб з’яўленні ў нашых тылах варожых шпіёнаў і дыверсантаў. Машара. Паміж лясоў прабіраліся да населеных пунктаў шпіёны і дыверсанты. Чорны. Сотні мільёнаў долараў асігноўваецца ўрадам ЗША на падрыўную работу супроць краін народнай дэмакратыі і СССР, на засылку ў гэтыя краіны шпіёнаў і дыверсантаў. «Звязда». // Разм. Той, хто сочыць за кім‑н., падпільноўвае каго‑н., даносіць на каго‑н. І бацька прыняў вясёлае рашэнне: павадзіць «грыбных шпіёнаў» за нос. Шамякін.

[Ням. Spion.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упусці́ць сов.

1. (дать войти, проникнуть) впусти́ть;

у. у дом — впусти́ть в дом;

у. ка́плі ў нос — впусти́ть ка́пли в нос;

у. ваду́ — впусти́ть во́ду;

2. упусти́ть; (не удержав в руках — ещё) урони́ть, вы́ронить;

у. за́йца — упусти́ть за́йца;

у. каня́ — упусти́ть ло́шадь;

у. кане́ц вяро́ўкі — упусти́ть коне́ц верёвки;

у. вёдры — упусти́ть (урони́ть, вы́ронить) вёдра;

3. перен. потеря́ть, упусти́ть;

ён свайго́ не ўпу́сціць — он своего́ не упу́стит (не потеря́ет);

4. (в приготовленное место) вде́лать; (плотн. — ещё) вре́зать;

у. замо́к — вре́зать замо́к;

◊ у. з-пад ува́гі — упусти́ть из ви́ду;

у. мо́мант — упусти́ть моме́нт;

у. вы́падак — упусти́ть слу́чай

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

czub

м.

1. чуб; чупрына;

2. нос;

stać na ~ie statku — стаяць на носе карабля;

z ~em — з верхам (з каптуром; з коптурам);

mieć w ~ie — быць нападпітку; быць пад чаркай

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Mántel

m -s, Mäntel

1) паліто́, плашч, шыне́ль, фу́тра

2) по́крыва, схоў

únter dem ~ der Nacht — пад по́крывам но́чы

3) тэх. кажу́х, абало́нка, пакры́шка

◊ den ~ nach dem Wínde hängen [dréhen, kéhren] — ≅ трыма́ць нос па ве́тру

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

block​2 [blɒk] v.

1. блакі́раваць; затры́мліваць;

All the roads are still blocked after the heavy snowfall. Па дарогах нельга праехаць з-за моцнага снегападу.

2. перашкаджа́ць, ствара́ць ця́жкасці;

block an appointment перашко́дзіць назначэ́нню (на пасаду)

3. блакі́раваць (у спорце)

block in [ˌblɒkˈɪn] phr. v. накі́дваць план або́ чарнаві́к

block off [ˌblɒkˈɒf] phr. v. перакрыва́ць (дарогу)

block up [ˌblɒkˈʌp] phr. v. зачыня́ць; затыка́ць;

My nose is blocked up. У мяне заложаны нос.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

вадзі́ць

1. (дапамагаць ісці, суправаджаць) führen vt; geléiten vt;

2. разм (машыну, цягнік і г. д) stéuern vt, fáhren* vt, führen vt;

3. (рухаць) fáhren* vi (s);

вадзі́ць ука́зкай па ка́рце mit dem Zéigestock über die Kárte fáhren*;

вадзі́ць смычко́м па стру́нах den Bógen über die Sáiten führen;

◊ вадзі́ць за нос аn der Náse herúmführen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Пік 1 ’хутка што-небудзь выкінуць, выставіць на від’; у выразе: пік яму ў нос яго ж дабром’ (Нас.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне. Да пікаць 1 (гл.).

Пік 2 ’смала, вар’, пі́ка ’бітум, вараная смала’ (Ян., ТС). З н.-ням. Pick ’смала’, якое, як і англ.-сакс. pic, англ. pitch, з лац. pix ’смала’, калькі са ст.-грэч. πίσσα, атычн. πίττα ’тс’ < *piki̯a.

Пік 3 ’касцявы мозг (ТС). Усечаная форма лексемы шпік ’тс’ (гл.).

Пік 4: гадзіны пік ’час вышэйшага напружання ў рабоце транспарту, электрастанцыі і пад.’ (ТСБМ). З рус. часы пик, якое з’яўляецца паўкалькай англа-амерыканск. peak hours ’тс’ (Кіпарскі, ВЯ, 1956, 5, 136).

Пік 5 ’спічастая вяршыня гары’ (ТСБМ). Праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 86) з франц. pic ’тс’ (Мацэнаўэр, LF, 12, 340; Фасмер, 3, 260).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)