Капцю́р, кабздю́р ’кіпцюр’, ’пазногаць’ (ТСБМ, Гарэц., Сцяшк., Мал.; ушац., леп., гродз. КЭС; барыс., чэрв., шчуч., бярэз., глыб., навагр. Сл. паўн.-зах.), чэрв. копаць ’капыт, край капыта’ (Сл. паўн.-зах.). Пачатковае ка‑ узнікла пад уплывам когці з кі‑: кіпці ’кіпцюры’ (Сл. паўн.-зах., ТСБМ). Апошняе з’яўляецца балтызмам, параўн. літ. kìbti ’чапляцца’, ’прыліпаць’, kìbčius ’той, хто чапляецца’ (Арашонкава, Весці, 1, 1971, 91; Лаўчутэ, Слов., 114).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

і́рха

(польск. ircha, ад с.-в.-ням. irch, ад лац. hircus = казёл)

1) вузкая палоска скуры або аўчыны, якая закладваецца ў шво кажуха, рукавіцы і інш.;

2) палоска аўчыны, якой абшываюць край адзення або абутку для ўпрыгожання; аблямоўка;

3) гіст. двухбаковая замша.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

rodzinny

rodzinn|y

1. сямейны;

życie ~e — сямейнае жыццё;

zasiłek ~y — дапамога па доглядзе дзіцяці;

2. родны;

kraj ~y — родная старонка, родны край

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ро́дны I

1. (находящийся в прямом родстве) родно́й;

р. ба́цька — родно́й оте́ц;

~ная дачка́ — родна́я дочь;

2. (по месту рождения, по духу, унаследованный) родно́й, роди́мый;

р. край — родно́й (роди́мый) край;

~ная зямля́ — родна́я (роди́мая) земля́;

р. го́рад — родно́й (роди́мый) го́род;

~ная мо́ва — родно́й язы́к;

3. (дорогой, близкий) родно́й;

~ная шко́ла — родна́я шко́ла;

4. см. ро́днасны;

◊ р. кут — родно́й уголо́к

ро́дны II: р. склон грам. роди́тельный паде́ж

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

старана́ ж., в разн. знач. сторона́; (обширная территория — ещё) край м.;

з ро́днай ~ны́ — из родно́й стороны́, из родно́го кра́я;

партыза́нская с. — партиза́нская сторона́, партиза́нский край;

спрэ́чкі ~ро́н у судзе́ — пре́ния сторо́н в суде́;

сто́раны прамавуго́льніка — сто́роны прямоуго́льника;

даве́дацца ~но́й — разузна́ть стороно́й;

◊ на ~не — на стороне́;

мая́ (яго́, яе́ і пад.) спра́ва — с. — моё (его́, её и т.п.) де́ло — сторона́;

на ~ну́ — на́ сторону

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рабро́ н, рабры́на ж разм

1. анат Ríppe f -, -n;

2. матэм, тс перан (край) Rand m -(e)s, Ränder; Kánte f -, -n, Grat m -(e)s, -e;

паста́віць што-н на рабро́ etw. hóchkant stéllen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

акра́ек Край нізіны, ускраек лесу, берагавіна (Сал.). Тое ж акраёк. (Слаўг.).

□ ур. Акрайкі (балота) каля в. Яскавічы Сал.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

краі́на

1. Радзіма, месца, дзе чалавек нарадзіўся і жыве (Кам.).

2. Дзяржава, вобласць (Нас.).

3. Край, ускраіна (Крыч.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Кайма́ ’паласа’ (ТСБМ): «…вузкая кайма маладога асінніку…» Значэнне яўна другаснае, аднак цяжка вытлумачыць, што тут — русізм або мясцовы перанос ад кайма ’шляк, край’ (Бяльк.). Геаграфія не вельмі паказальная, аднак дазваляе думаць пра запазычанне з рус. літар. мовы. У рус. адзначаецца з XVI ст., запазычана з цюрк. моў (параўн. тур. kajma ’строчка, вышыўка, шляк’). Цюрк. слова ўтворана ад дзеяслоўнай асновы kaj‑, kajmak ’аблямоўваць’, гл. Бернекер, 1, 469.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Канча́лі ’крайнія вуліцы ў вёсцы; канец вуліцы, край населенага пункта’ (Яшк.). Вузкі бел. рэгіяналізм (з суфіксам ‑аль, які ўтварае назоўнікі з называннем прасторавых паняццяў, як круеаль ’кругавая дарога’, гл. Сцяцко, Афікс. наз., 146–147). Сюды ж кабальны ’канчатковы’ (Гарэц., Др.-Падб.). Падобнае ўтварэнне ў лексемы канчулянец ’жыхар канца вёскі’ (карэліц., Нар. словатв.) і канчанец ’тс’ (Янк. ©), канчані (мн.) ’тс’ (бялын., Янк. Мат.). Гл. таксама канчар.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)