Verbum

ба́йка¹, -і, ДМ ба́йцы, мн. -і, ба́ек, ж.

1. Кароткі літаратурны твор алегарычнага зместу з павучальнай канцоўкай.

Байкі Кандрата Крапівы.

2. перан., часцей мн. Пустыя размовы, выдумкі (разм.).

Ці варта слухаць розныя байкі.

|| прым. ба́ечны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Баечная мараль.

бі́сер, -у, м., зб.

Дробныя шкляныя або металічныя каляровыя пацеркі, якія ўжыв. для расшыўкі адзення або для рукадзелля.

Вышываць бісерам.

◊

Сыпаць бісер перад свіннямі — дарэмна гаварыць аб чым-н. ці даказваць што-н. невуку.

|| прым. бі́серны, -ая, -ае.

Б. почырк (перан.: вельмі дробны).

распалі́цца, -палю́ся, -па́лішся, -па́ліцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Моцна нагрэцца ад агню, жару.

Жалеза распалілася дачырвана.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць гарэць.

Дровы распаліліся.

3. перан. Моцна ўзрушыцца, расхвалявацца; разгневацца.

|| незак. распа́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.

распа́сціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., -падзе́цца; распа́ўся, -па́лася; зак.

1. Раскласціся на састаўныя часткі; разваліцца.

Малекула распалася на атамы.

2. перан. Раздзяліўшыся на часткі, перастаць існаваць.

Аб’яднанне распалася.

|| незак. распада́цца, -а́ецца.

|| наз. распадзе́нне, -я, н. і распа́д, -у, М -дзе, м.

распераза́цца, -перажу́ся, -пяра́жашся, -пяра́жацца; расперажы́ся; зак.

1. Зняць з сябе тое, чым быў падперазаны (пояс, рэмень і пад.).

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Развязацца, расшпіліцца (пра пояс; разм.).

3. перан. Перастаць стрымліваць сябе; стаць недысцыплінаваным, нахабным.

|| незак. распяра́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.

распра́віцца¹, -пра́ўлюся, -пра́вішся, -пра́віцца; зак.

1. з кім. Учыніць расправу над кім-н., жорстка пакараць каго-н.

Р. са злачынцамі.

2. перан., з кім-чым. Управіцца з чым-н., паспець скончыць што-н. (разм.).

Р. з сенам.

|| незак. распраўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

растапы́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., што (разм.).

1. Расставіць, развесці ў бакі (рукі, ногі і пад.).

Р. пальцы.

Р. крылы.

2. перан. Раскінуць, распасцерці ў бакі (вецце, галіны і пад.).

Елка растапырыла галіны.

|| незак. растапы́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. растапы́рванне, -я, н.

ро́та, -ы, ДМ ро́це, мн. -ы, рот, ж.

Падраздзяленне ў пяхоце і некаторых іншых родах войск, якое ўваходзіць у склад батальёна.

Камандзір роты.

Санітарная р.

Цэлая р. каго-н. (перан.: надта многа).

|| прым. ро́тны, -ая, -ае.

Р. камандзір.

Загад ротнага (наз.).

рулявы́, -а́я, -о́е.

1. гл. руль.

2. у знач. наз. рулявы́, -о́га, мн. -ы́я, -ы́х, м. На судне: чалавек, які кіруе рулём, а таксама спецыяліст, які рэгулюе кіраванне рулём.

Гэты чалавек — наш р. (перан.: вядзе нас наперад).

|| ж. рулява́я, -о́й, мн. -ы́я, -ы́х.

салёны, -ая, -ае.

1. Насычаны соллю, які ўтрымлівае ў сабе соль.

Салёнае мора.

2. Пасолены з перавышэннем нормы.

С. блін.

Салёныя пельмені.

3. Прыгатаваны ў растворы солі ў запас.

Салёныя грыбы.

4. перан. Дасціпны да рэзкасці, непрыстойнасці (разм.).

С. анекдот.

С. жарт.