АДЛІКО́ВАЕ ПРЫСТАСАВА́ННЕ вымяральнай прылады, частка прылады, прызначаная для адліку яе паказанняў. Адліковае прыстасаванне аналогавай прылады складаецца са шкалы і паказальніка (стрэлка, прамень святла), пры гэтым рухомымі могуць быць паказальнік або шкала. Адліковае прыстасаванне лікавай прылады дае паказанні непасрэдна ў лікавай форме з дапамогай мех., эл. і электрамех. індыкатараў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
dial
[ˈdaɪəl]1.
n.
цыфэрбля́т -а m. (гадзі́ньніка), шкала́f. (ра́дыё)
2.
v.t.
а) настаўля́ць ра́дыё
б) набіра́ць
to dial a number — набра́ць ну́мар (тэлефо́на)
•
- sun dial
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
graduation
[,grædʒuˈeɪʃən]
n.
1) вы́пуск -у m., заканчэ́ньне шко́лы, унівэрсытэ́ту
2) атрыма́ньне або́ нада́ньне навуко́вае ступе́ні
3) цырыманія́л нада́ньня навуко́вае ступе́ні
4) нано́шаньне шкалы́; шкала́f
5) града́цыя f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Grádmesser
m -s, -
1) шкала́
2) гра́дуснік
3) крытэ́рый
das ist ein ~ für (A) — гэ́та пака́зчык (чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
се́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Прыстасаванне з перакрыжаваных нітак, дроту, вяровак і пад. рознага прызначэння.
Плесці сетку на рыбу.
Валейбольная с.
С. пчаляра.
2. Сумка для нашэння прадуктаў, дробных рэчаў і пад., сплеценая з нітак, вяровак, шнуркоў і пад.
Злажыць у сетку яблыкі.
3.адз.; чаго або якая. Сукупнасць размешчаных дзе-н. і звязаных адзінай сістэмай устаноў, прадпрыемстваў, дарог, ліній сувязі і пад.
С. дамоў адпачынку.
С. бальніц.
Гандлёвая с.
4. Разлінееная, звычайна ў клетку, паверхня.
Градусная с.
Геаграфічная с. (лініі, якія абазначаюць даўготы і шыроты).
5. Расклад, схема, шкала (спец.).
Тарыфная с.
|| памянш.се́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 і 2 знач.).
|| прым.се́тачны, -ая, -ае (да 1, 2 і 5 знач.) ісе́ткавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГІПСАМЕТРЫ́ЧНЫЯ КА́РТЫ,
карты, на якіх адлюстраваны рэльеф у выглядзе гарызанталей з расфарбоўкай па вышынных ступенях. Рэльеф паказваецца спосабам умоўных сячэнняў лініямі роўных вышынь (гарызанталямі або ізагіпсамі). Яны праводзяцца праз розныя вышынныя інтэрвалы ў залежнасці ад характару рэльефу, маштабу і прызначэння карты. Найб. пашырана шкала афарбоўкі, дзе выкарыстоўваецца карычневы колер, які згушчаецца з нарастаннем вышыні. Упершыню рэльеф тэр. Беларусі паказаны на гіпсаметрычнай карце Еўрап. Расіі, складзенай рус. Картографам А.А.Ціло ў 1889 у маштабе 1: 2 520 000.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
In nullum avarus bonus est, in se pessimus
Прагны/скупы для ўсіх благі, для сябе ж горш за ўсё/самы дрэнны.
Жадный/скупой для всех плох, для себя же хуже всех/самый плохой.
бел. Сабака на сене ляжыць: ні сам не есць, ні другім не дае. І сам не гам, і другому не дам. Горка з’есці і шкала кінуць.
рус. Скряге деньги что собаке сено: и сам не ест и другим не дает. Жадный сам себе покою не даёт.
фр. N’en mange pas et n’en donne pas не ест, и не даёт).
англ. Gluttony kills more than sword (Жадность губит сильнее, чем меч).
нем. Er liegt auf seinem Geld wie der Hund auf dem Heu (Он лежит на своих деньгах, как собака на сене).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
АЎТАРЫТА́РНАЙ АСО́БЫ КАНЦЭ́ПЦЫЯ,
сукупнасць тэарэтычных уяўленняў пра тып асобы, уласцівы таталітарным рэжымам. Яму характэрныя агрэсіўнасць і прага ўлады, нянавісць да інтэлігенцыі і прадстаўнікоў інш. этнічных груп, кансерватыўнасць і стэрэатыпнасць мыслення, канфармізм; сляпое падпарадкаванне аўтарытэту групы, дзяржавы, харызматычнага лідэра, асабліва заснаванаму на сіле і насіллі, спалучаецца ў ім з нянавісцю да ўсіх апанентаў і аўтсайдэраў. Паняцце ўведзена Э.Фромам, які даследаваў псіхал. падставы для распаўсюджвання нацысцкай ідэалогіі. Паглыбленне чалавека ў аўтарытарызм Фром разглядаў як адзін з асн. механізмаў «уцёкаў ад свабоды». Імкнучыся пераадолець пачуццё бяссілля, аўтарытарная асоба адмаўляецца ад незалежнасці, імкнецца зліцца з чым-небудзь больш моцным, здольным кампенсаваць недахоп упэўненасці ў сабе. Такі чалавек захапляецца ўладай і хоча падпарадкоўвацца, і ў той жа час сам імкнецца быць уладай, каб іншыя падпарадкоўваліся яму. Гэтая супярэчлівасць вядзе яго да супраціўлення ўладзе, нават той, якая дзейнічае ў яго інтарэсах, але ўяўляецца яму недастаткова моцнай. Барацьбу аўтарытарнай асобы супраць улады Фром лічыў бравадай бунтаўшчыка. У калект. працы Т.Адорна, Э.Фрэнкель-Бруксвік, Д.Левінсана і Р.Санфарда «Аўтарытарная асоба» (1950) зроблена спроба эмпірычнага абгрунтавання аўтарытарнай асобы канцэпцыі, распрацавана ф-шкала (шкала фашызму) для вымярэння аўтарытарнай асобы. Ідэі гэтай канцэпцыі далей развіты ў працах тэарэтыкаў франкфурцкай школы М.Хоркхаймера, Г.Маркузе, у аднамернага чалавека канцэпцыі.
Літ.:
Адорно Т. Типы и синдромы: Методол. подход: Пер. с англ. // Социол. исслед. 1993. № 3;
Фромм Э. Бегство от свободы: Пер. с англ. М., 1990.